घरधनीहरुको दादागिरी र आंतक मौलाउँदै, राज्य नै निरीह बन्दा डेराबहाल चुपचाप सहन बाध्य !

रुषा थापा
अहिले काठमाडौं उपत्यकामा डेरामा बस्नेहरुले एउटा कोठाको भाडा मासिक आठ हजारदेखि २० हजार रुपैयाँसम्म तिर्छन् । उपत्यका बाहिरी जिल्लामा पनि ठाउँअनुसार कोठा भाडा छ । कतै मासिक तीन हजार रुपैयाँ छ भने कतै पन्ध्र हजार रुपैयाँसम्म छ । सटर र फ्ल्याटको अलग्गै भाडा छ । उपत्यकामा एउटा सटरको भाडा ३० हजारदेखि १९ लाख रुपैयाँसम्म् छ ।

फ्ल्याट भाडा पनि ३५ हजारदेखि तीन लाख रुपैयाँसम्म छ । बाहिरी जिल्लामा पनि ठाउँअनुसार सटर र फ्ल्याटको भाडा छ । पर्यटक क्षेत्रमा एउटै सटरको मासिक भाडा २० लाख रुपैयाँसम्म पाइन्छ भने कतै त्यँही सटरको भाडा २० हजार छ । फ्ल्याटको पनि यस्तै छ । कतै ३५ हजारमा फ्ल्याट पाइन्छ कतै तीन लाख तिर्छुभन्दा पनि पाउन मुस्किल पर्छ । खाली सटर त झन् २० लाखदेखि ६० हजारसम्ममा किनबेच हुने गरेको छ ।

बत्ती, पानी, नेट र फोहोरको पैसा घरधनीले मागेजति तिर्नुपर्छ । सवारीसाधन राखेको पनि मासिक तीन हजारदेखि दश हजार रुपैयाँसम्म तिर्नुपर्छ । भाडामा बस्नेहरुले घरधनीले मागेजति पैसा तिर्छन् । यद्यपि, उनीहरुले कुनै सेवासुविधा भने पाउँदैनन् । न कपडा सुकाउन छतमा जान दिइन्छ न घाम ताप्न नै । अध्याँरो, साँघुरो अनि चिसो कोठामा चर्को भाडा तिरेर गुजारा चलाउन उनीहरु बाध्य हुन्छन् ।

घरधनीहरु महिना मर्नुअघि भाडा माग्न आइपुग्छन् । अनि डेराबहालले भाडा तिरेपनि बिल दिइँदैन । बिल मागेमा विभिन्न बहाना बनाइन्छ वा सरेर जान समेत भनिन्छ । केही वर्षअघि काठमाडौंको कीर्तिपुरमा पानी माग्दा घरधनीले डेराबहालको हत्या गरे । हालै पाल्पामा पनि १४ सय रुपैयाँ भाडा नदिएको निहुँमा एक घरबेटीले डेराबहालको हत्या गरेका छन् ।

यी त केही उदाहरण मात्रै हुन् । एक–दुई रुपैयँँ भाडाको निहुँमा घरधनीहरुले डेराबहालको कुटपिट गरी हत्या गरेको थुप्रा घटना छन् । यतिसम्म कि डेराबहालले आफ्नो हकअधिकार माग्दा समेत घरधनीहरु उनीहरुमाथि जाइलाग्छन् । अनि निर्घात कुटपिट गरेर मृत्युको मुखबाट पुर्याइन्छ । उपत्यकामा होस् या बाहिरी जिल्लामा घरधनीहरुको दादागिरी र आंतक बढ्दै गएको छ । यसलाई बेलैमा नियन्त्रण गर्न नसके अब डेराबहालबाट घरधनीको हत्या भएको खबरहरु आउन समय लाग्ने छैन ।

घरधनीहरु डेराबहाललाई लुट्दैन् मात्रै उनीहरु शोषण समेत गर्छन् । डेराबहाल भाडा तिरेर बसेका हुन्छन् । तर, घरधनीहरु उनीहरुलाई आफ्नो दासी सोच्छन् । कतिपय घरधनीहरुले डेराबहाललाई आफ्नो घरको काम समेत गर्न लगाउँछन् । घर पुछ्न लगाउँछन् । अन्य कामहरु पनि लगाइन्छ । यता, अहिले पनि तल्लो जाति, एकल महिला, बुढाबुढी, अपांग, विद्यार्थीहरुलाई कोठा पाउनै मुस्किल छ । मागेजति भाडा तिर्छुभन्दा समेत घरधनीहरु कोठा दिन तयार हुँदैनन् । घरधनीहरु डेराबहाललाई ठग्छन् अनि राज्यलाई राजस्व छल्छन् । घरका हरेक कोठा भाडामा लगाइएको हुन्छ, त्यो पनि चर्को मूल्यमा ।

तर, जब घरबहाल कर तिर्ने पालो आउँछ, तब वडामा गएर भन्छन्, ‘मेरो घर एक वर्षदेखि खाली छ । आफन्त बसेका छन् । भाडा लिने गरेको छैन ।’ घरधनीहरु मासिक लाखदेखि करोडसम्म भाडा उठाउँछन् । विडम्बना, राज्यले सुको राजस्व पाउँदैन । सरकार पनि घरधनीहरुको अगाडि निरीह बनेको छ । न घरधनीहरुको अत्याचार रोक्न सक्छ न घरबहाल कर उठाउन सक्छ । के साँच्चिकै सरकार घरधनीसँग डराएको हो ?

२०७२ वैशाख १२ गते महाभूकम्प गयो । भूकम्पले हजारौं घर भत्कायो । त्यहाँ घरमा परेर, पुरिएर वा किचेर सयौंको ज्यान गयो । त्यतिबेला भूकम्पले सोचेभन्दा धेरै जनधनको क्षति पुर्यायो । त्यसको कारण थियो, घर सबै कमजोर हुनु । महाभूकम्पले चर्किएका घरधनीहरु अहिले पनि भाडामा छ । घरधनीहरुले आफ्नो स्वार्थको निम्ति आम नागरिकको ज्यानै जोखिममा राखेर त्यस्ता घर भाडामा लगाएर असुलिरहेका छन् ।

अब सानो भूकम्प आएमा पनि ती घर ढल्ने छन् । त्यतिबेला महाभूकम्पले पुर्याएको जनधनको क्षतिभन्दा बढी क्षति पुग्ने छ । डेरामा बस्नेहरु पनि नागरिक हुन् । उनीहरु पनि नेपाली हुन् । दुर्भाग्य, सरकारको कमीकमजोरीका कारण घरधनीहरुले डेरामा बस्नेहरुलाई ठग्नु ठगिरहेका छन् । सरकार घरधनीसामु लाचार बन्यो । तर, डेराबहालहरुले अब सहने होइन, घरधनीहरुको विरोधमा आवाज उठाउने हो ।

सरकारले साथ नदिएर के भयो, डेराबहाल–डेराबहाल एकजुट हौं घरधनीहरुको अत्याचार र ठगीविरुद्ध । यदि देशभरका डेराबहाल एकसाथ सडकमा उत्रिएमा घरधनीहरुको केही लाग्ने छैन । उनीहरु बाध्य हुनेछन् । अब यो समय आइसकेको छ । घरधनीहरुलाई हामी डेराबहाल कसैको दासी होइनौं भनेर देखाउन । डेराबहालहरु अझै विरोधमा नलागेमा घरधनीहरुको दादागिरी झनै मौलाउने छ ।

अझ कति निर्दोष डेराबहालले आफ्नो हकअधिकार माग्दा र थोरै भाडा तिर्न नसकेकै कारण घरधनीको कुटाईबाट ज्यान गुमाउनु पर्ने हो । त्यसैले, अब डेराबहालहरुको आँखा खुल्न जरुरी भइसकेको छ । अब सहने होइन, लड्ने हो । घरधनीहरुलाई आफ्ना जवाफदेही अनि राज्यलाई राजस्व तिर्न बाध्य बनाउने हो । अब डेराबहालहरुले घरधनीहरुलाई भाडा तिर्नुहुन्न । घरधनीहरुले भाडा मागेमा सिधैं भन्नुपर्छ, ‘वडामा हिँड, त्यहँी भाडा तिर्छु ।’

डेराबहालले यति मात्र गर्न सके पनि डेराबहालहरुको लुटधन्दा र दादागिरी धेरै हदसम्म कम हुने छ । अहिले डेराबहालले केही गर्न सक्दैन भनेर घरधनीहरुको मनोबल बढेको हो । यसकारण अब डेरामा बस्नेहरुले घरधनीहरुलाई सही ठाउँमा ल्याउन आवश्यक भइसक्यो । घरधनीहरुको अत्याचारले सीमा नाघिसक्यो । उनीहरुले डेराबहाललाई ठगेनन् वा लुटेनन् मात्रै कुटेर पनि मारिसके ।

अझै पनि घरधनीहरुको विरोधमा नउत्रिने भए कहिले उत्रिने ? घरधनीलाई प्रतिवाद गर्ने सही समय आइसकेको छ । यो बेला पनि गरिएन भने फेरि कहिल्यै गर्न सकिँदैन । नेपालमा ७७ वटा जिल्ला छन् । तर, ७७ वटामा जिल्लामा समान विकास नभएकाले एक जिल्लाका मानिस अर्को जिल्लामा शिक्षा, स्वास्थ्य, रोजगारीलगायत विभिन्न अवसरको खोजीमा भाडामा बस्छन् । देशमा तीन तहको सरकार छ ।

तीनै तहको सरकारसँग पर्याप्त अधिकार छ । विडम्बना, नागरिकको काम गर्ने बेला कसैले आफ्नो अधिकार प्रयोग गर्दैनन् । भाडामा बस्ने नागरिकको संख्या करोडौं छ । यदि सरकारले घर भाडा निर्धारण गरेमा सीमित व्यक्तिलाई मात्र नभई देशभरका जनतालाई फाइदा पुग्ने छन् । दुर्भाग्य सरकार घर निर्धारण गर्दैन । किनकि घरधनीहरु राजनीतिक दलका नेताहरुको भोट बैंक जो हुन् ।

भाडा निर्धारण गरिए अर्को पटक चुनावमा हार्ने डर उनीहरुमा छ । त्यसैले, दलका नेता वा जनप्रतिनिधिहरु घरधनीले डेराबहाललाई जति ठगे वा लुटेपनि चुपचाप हेरेर बसिरहेका छन् । अहिले खाली जग्गा समेत भाडामा लगाइएको छ । त्यसको कर सरकार उठाउन सक्दैन । संघ, प्रदेश र स्थानीय तह नै बेकामे बनेको छ । जनप्रतिनिधि र कर्मचारीको काम तलबभत्ता खानु मात्र भइरहेको छ । अनि देशमा तीन तहको सरकार भएर के गर्नु ? जब एउटै सरकारले पनि जनताको हितमा काम गर्न सक्दैन ।