सेवाको नाममा एम्बुलेन्स र शववाहनको लुटधन्दा, बिरामीलाई झन् पीडा सरकार मौन !

रुषा थापा
जनताले तिरेको करबाट एम्बुलेन्स र शववाहन खरिद गरिन्छ । कतिपय त छिमेकी मुलुक वा विदेशीले अनुदानस्वरुप पनि दिएका छन् । एम्बुलेन्स र शववाहकलाई अत्यावश्यकीय सेवाका रुपमा लिइन्छ । एम्बुलेन्स बिरामी गम्भीर अवस्थामा हुँदा प्रयोग गरिन्छ भने बिरामीको मृत्युपश्चात् उसको लास शववाहकमार्फत सम्बन्धित स्थान लगिन्छ ।

एम्बुलेन्स र शववाहक जोकोहीलाई पनि आवश्यक पर्न सक्छ । र, यो कतिबेला आवश्यक पर्छ भनेर कल्पनासमेत गर्न सकिँदैन । एम्बुलेन्स ढिलो आएको खण्डमा कतिपय बिरामीको ज्यानै समेत जान सक्छ भने कतिपय बिरामीलाई एम्बुलेन्सले नै पुनःजीवन दिएको पनि घटना छन् । तर, दुर्भाग्यको कुरा एम्बुलेन्स र शववाहकजस्तो अत्यावश्यकीय सेवामा समेत केहीले आफ्नो फाइदाका निम्ति लुटतन्त्र मच्याएका छन् ।

सरकारले यसलाई वेवास्ता गर्दा आम सर्वसाधारण मारमा परेका छन् । अहिले एम्बुलेन्सले एक–दुई किलोमिटरकै एकदेखि दुई हजार रुपैयाँसम्म असुल्ने अधिकांशको गुनासो छ । शववाहकले पनि उत्तिकै शुल्क लिने गरेको छ । त्यसमाथि जुन अस्पतालले कमिशन दिन्छ, एम्बुलेन्सले बिरामीलाई त्यही पुर्याइदिन्छ । बिरामीसँग त्यहाँ उपचार गर्ने आर्थिक अवस्था छ कि छैन ? भनेर केही नहेरी महँगा अस्पताल लगिदिइन्छ ।

अहिले कतिपय व्यक्तिले नै एम्बुलेन्स र शववाहक किनेर सञ्चालन गरिरहेको पाइन्छ । किनकि यसबाट धेरै आम्दानी जो हुन्छ । देशमा सरकार छ । स्वास्थ्य मन्त्रालय, स्वास्थ्य विभाग छ । यातायात व्यवस्था विभाग पनि छ । तर, एम्बुलेन्स र शववाहकको भाडा निर्धारण कुनै निकायले गर्दैन । जसका कारण सर्वसाधारण ठगिरहेका छन् । अहिले एम्बुलेन्स र शववाहक व्यवसायीले जति भाडा भन्छन्, त्यति नै जनता तिर्न बाध्य छन् ।

हाल सञ्चालनमा रहेका एम्बुलेन्सहरु सबै थोत्रा, पुराना भइसकेका छन् । सरकारले एम्बुलेन्स सञ्चालनका निम्ति मापदण्ड बनाएको छ । विडम्बना, त्यो कार्यान्वयन भएको पाइँदैन । यसले सर्वसाधारणले महँगो पैसा तिरेपनि सेवासुविधा केही पाएका छैनन् । बिरामीलाई एम्बुलेन्सको राख्नुको कारण हो, अस्पताल पुग्नुसम्म उसको त्यहाँ प्राथमिक वा आवश्यक उपचार गराइनु ।

तर, अहिले सञ्चालनमा रहेका एम्बुलेन्समा बिरामीको प्राथमिक उपचारका लागि आवश्यक केही सामानहरु छैन । एम्बुलेन्समा चालकसहित एक जना चिकित्सक अनिवार्य रुपमा हुनैपर्छ । यद्यपि, यहाँ त चिकित्सक परको कुरा हो, एम्बुलेन्समा बिरामीका लागि आवश्यक अक्सिजनसमेत हुँदैन । अनि अस्पताल पुग्दापुग्दा बिरामीको ज्यान जानु कुनै नौलो होइन । यता, कतिपय एम्बुलेन्स चालकहरुले मदिरा वा लागूऔषध सेवन गरेर गाडी चलाएको पनि पाइन्छ । यसले ज्यान बचाउन एम्बुलेन्स चढेका बिरामीसहित उसका घरपरिवारले समेत अकालमै ज्यान गुमाउनुपरिरहेको छ । पछिल्लो समय एम्बुलेन्सको दुरुपयोग बढ्दै गएको छ । अहिले लागूऔषध ओसारपसारसमेत एम्बुलेन्समार्फत हुने गरेको छ ।

एम्बुलेन्सलाई अत्यावश्यकीय सेवाका रुपमा राखिएको हुँदा ट्राफिक प्रहरीले हत्तपत्त यसमाथि चेकजाँच गर्दैन । जसको फाइदा लागूऔषध कारोबारीहरुले समेत उठाउन थालेका छन् । अहिले अधिकांश अस्पतालको आफ्नै एम्बुलेन्स र शववाहक छ । तैपनि अन्य एम्बुलेन्सको बिरामी अस्पतालमा ल्याइन्छ । यसको पछाडि कारण हो, कमिशन । अस्पतालले एम्बुलेन्स चालकलाई बिरामी ल्याएमा कमिशन दिने भनेका हुन्छन् ।

अनि चालकहरु जुन अस्पतालले बढी कमिशन दिन्छ, त्यही बिरामी पुयाईदिन्छन् । अनि त्यो कमिशन अस्पतालले बिरामीबाटै असुलउपर गर्छ । अनावश्यक रुपमा विभिन्न परीक्षण गर्न लगाइन्छ । उदाहरणका लागि बिरामी टाउको दुखेर अस्पताल पुगेमा उसलाई समग्र शरीरकै एक्सरे वा परीक्षण गर्न लगाइन्छ । यसबाट अस्पताललाई फाइदा पुग्छ भने बिरामीको अनेकन् झन्झटसँगै खर्च पनि उत्तिकै हुन्छ ।

डाक्टरलाई भगवान्सरह मानिन्छ । विडम्बना, पछिल्लो समय डाक्टरहरु पनि कमिशनको पछि लाग्दा बिरामीहरुले अकालमै ज्यान गुमाउनुपरेको छ । डाक्टरकै लापरबाहीका कारण कयौंले घटना गुमाएको घटना पनि छन् । चिकित्सकहरु आफ्नो कामप्रति जिम्मेवार हुँदा त्यसको परिमाण बिरामीले आफ्नो ज्यान गुमाएर भुक्तान गरिरहनुपरेको छ । यो अझै कतिञ्जेलसम्म हो कुन्नि ।

कुनै पनि व्यक्ति अस्पताल तब जान्छ, जब उसलाई केही समस्या पर्छ । अर्थात् शारीरिक वा मानसिक रुपमा अस्वस्थ महसुस गरेपनि मानिस अस्पताल पुग्छ । अस्पताल पुगेपछि शुरुमा उसलाई टिकट काट्न लगाइन्छ । घण्टौं लाइनमा बसेर टिकट काटिन्छ । टिकट काटेपछि पनि फेरि घण्टौं कुरेर डाक्टर कहाँ गइन्छ । र, डाक्टरले चेकजाँच गरेपछि विभिन्न परीक्षण गर्नुपर्ने भनी भन्छ । परीक्षण गर्नुअघि बिल भुक्तानी गर्नुपर्छ । अनि बिरामीसँग पाँच रुपैयाँ पनि अभाव भएमा अस्पतालले परीक्षण अघि बढाउँदैन ।

पुरै रकम तिरेपछि मात्र परीक्षण गर्न दिइन्छ । कतिपय बिरामी आर्थिक रुपमा कमजोर हुन्छन् । उनीहरु सरकारी अस्पताल पुग्छन् । तर, सरकारी अस्पतालका चिकित्सकहरुले निजी अस्पतालसँग कमिशन खाएर उनीहरुलाई उपचारका लागि निजी अस्पतालमा रिफर गर्छन् । निजी अस्पतालमा रिफर गरेपछि बिरामीले उपचार खर्च तिर्न सक्दैन । अनि अस्पतालले बिरामीलाई नै महिनौं बन्धक बनाएर राख्छ । सरकारी र निजी अस्पतालमा उपचार गराउनुमा धेरै फरक छ । चाँहे त्यो पैसाको हिसाबले होस् या गुणस्तर । सरकारी अस्पतालमा उपचार गराएमा केही भएपनि छुट पाइन्छ ।

तर, निजी अस्पतालमा एक सुको छुट पाइँदैन । सेवा भने सरकारी अस्पतालभन्दा निजीमा राम्रो हुन्छ । किनकि सरकारीमा बिरामीको चाप धेरै हुन्छ भने निजी अस्पतालमा कम । बिरामीको चाप जति धेरै भयो, त्यति नै अस्पताललाई फाइदा हुने छ । सरकारी अस्पताल सरकारको भएकाले यसबारे खासै फरक पर्दैन । निजी त व्यक्तिले सञ्चालन गरेको हुन्छ । व्यक्तिले सेवामुखीभन्दा पनि नाफाका लागि अस्पताल सञ्चालन गर्छ ।

अनि नाफाका लागि सञ्चालन गरेको निजी अस्पतालले नाफा कमाउन जे पनि गर्ने गर्छ । बिरामीलाई नभएको रोग पनि लागेको बताइन्छ । र, अपरेशन गरिन्छ । जसका कारण बिरामीको पैसासँगै ज्यानै जाने गरेको छ । निजी अस्पतालहरुको फाइदाका लागि विचारा सर्वसाधारण जनताले आफ्नो प्राण त्याग्नुपरिरहेको छ ।

निजी अस्पतालबाट सञ्चालित एम्बुलेन्स र शववाहकको लुटतन्त्र मच्चिरहेको छ । तैपनि सरकार आँखामा छारो हालेर बसिरहेको छ । बिरामीहरु जताततै ठगिन्छन् । चाँहे त्यो एम्बुलेन्सबाट होस् या अस्पतालबाट । उता, ट्याक्सीले पनि बिरामीलाई नै ठग्छ । अस्पताल बाहिर ट्याक्सीहरु पार्किङ गरेर राखिएका हुन्छन् । तर, एउटै ट्याक्सीले पनि मिटरमा यात्रु बोक्न मान्दैनन् । बिरामी बोक्दा त झन् चर्को भाडा असुल्छन् ।

ट्याक्सी व्यवसायीहरुलाई दुःख, मर्का वा समस्यामा परेका देख्नै हुन्न, उनीहरु ठग्नतिर लागिहाल्छन् । निजी अस्पतालहरुमा राजनीतिक दलका नेताहरुको लगानी रहेको छ । यसैले, यी अस्पतालहरुले जतिसुकै जनता ठगेपनि सरकार केही गर्दैन । राजनीतिक दलहरु एकातर्फ जनताको हकअधिकारबारे बोल्छन्, अर्कोतर्फ पर्दाभित्र बसेर आफैं जनता ठग्छन् । वाह् क्या वात हे । देखाउने दाँत एउटा, पचाउने दाँत अर्कै भनेझैं नेताहरुको पनि बाहिरी र भित्रि रुप फरक फरक रहेको छ ।