मानव जातिमा मानवता हराउँदा चराचुरुंगी विस्थापित, चौपायाको बिजोग !

अनुसा थापा
पशु पनि प्राणी नै हुन् । मानवजस्तै उनीहरुलाई भोक लाग्छ, दुख्छ, आश्रय चाहिन्छ । तर, पछिल्लो समय मानव जातिमा मानवीयता हराउँदै गएको छ । जसका कारण भर्खर जन्मेका बाच्छाबाच्छीहरु सडकमा यत्रतत्र देखिन्छन् । बुढा गाईगोरु पनि सडकमै ल्याएर छोडिएको छ ।

दूध दिउञ्जेल खाने, बल हुञ्जेल खेतमा जोगाउने अनि बुढेसकाल लागेपछि जहाँसुकै जाँ भनेर छोडिदिने । मान्छेलाई त्यस्तै गर्ने हो भने के हुन्छ ? बुढो भएपछि सन्तानले आश्रम या सडकमा छोडिदिए भने कति पीडा हुन्छ ? पशुलाई पनि त्यस्तै हो । पछिल्लो समय सडकमा जताततै चौपाया देखिन्छ ।

बाटोमा जथाभावी चौपायाहरु हिँडिरहेका हुन्छन् । यसले सवारी दुर्घटना बढ्नुका साथै उनीहरु आफैंपनि घाइते भइरहेका छन् । कुकुरले टोकेर शरीरभरि घाउ हुन्छ । दूध खान पाउनु बाच्छाबाच्छीको अधिकार हो । तर, मान्छेहरु पापी छन् । दूध बेच्नेका लागि उनीहरुलाई आमाको साथ पाएको केही दिन नबित्दै सडकमा ल्याएर छोडिदिन्छन् ।
गाई वा गोरुपालकहरुले कानुनको उल्लंघन गरिरहेका छन् । कानुनले चौपाया सडकमा छोड्न नपाउने व्यवस्था गरेको छ । तर, कानुन प्रभावकारी रुपमा कार्यान्वयनमा नआउँदा गाईवस्तुको बिजोग बनेको छ । रातको समय पारेर गाईवस्तु पालकहरुले एक ठाउँबाट अर्को ठाउँमा लगेर ती प्राणीलाई छोडिदिन्छन् ।

बाटामा छोडिदिएको गाईगोरु र बाच्छाबाच्छीले खानेकुरा पनि पाउँदैन् । सबैतिर घरैघर र कालोपत्रे सडक छ, खाने के ? मान्छेले देखेपछि लखेट्छन्, ढुंगाले हिकाँछन् । खान दिन त सक्दैनन्, उल्टै घाइते बनाइदिन्छन् । गाईवस्तुले पानी पनि पिउन पाउँदैनन् । खोलानाला भए पो पानी खान पाउनु ।

न घाँस पाउँछन् न पानी । भोकले रन्थनिएर हिँडेका हुन्छन् । त्यही बेला गाडीले हिर्काएर कि मारिदिन्छ कि घाइते बनाइदिन्छ । घाइते बनाएपनि फर्केर हेर्ने चलन हामीकहाँ छैन् । मानवहरु आफूलाई मात्र दुख्छजस्तै गर्छन् । प्राणीको त श्वास नै हुँदैन्जस्तै व्यवहार गरिन्छ । पहिलेपहिले ठूल्ठूला खेत हुन्थ्यो ।

जंगल थियो । त्यहाँ जतिबेला पनि घाँस उम्रिरहेको हुन्छ । उसले त्यहाँ गएर घाँस खान्थ्यो, खोलानालामा भएर पानी । खेत भएकाले बस्नलाई पनि सुरक्षा हुन्थ्यो । गाईं नेपालको राष्ट्रिय जनावर हो । गाईंगोरुलाई काट्न पाइँदैन् । काटेमा कानुनबमोजिम कारबाही हुन्छ । विडम्बना, राष्ट्रिय जनावरको सडकमा कन्तबिजोग देखिन्छ ।

अन्य मुलुकले आफ्नो राष्ट्रिय जनावरको संरक्षण गरेका छन् । तर, हामीकहाँ राष्ट्रिय जनावर कुटाइँ खाँदै भोकभोकै हिँड्नुपरेको छ । सरकारले गाईवस्तु सडकमा छोड्नेलाई कारबाही गर्न सकेको छैन् । राज्य होस् या सर्वसाधारण, सबैको द्धैध चरित्र छ । यिनीहरुको ‘देखाउने दाँत एउटा र चपाउने दाँत अर्को’ छ ।

अघिपछि कुटेर घाइते बनाइने गाईंगोरुलाई तिहारमा पूजा गरिन्छ । खान दिइन्छ । त्यो व्यवहार सँधै गरे के जान्थ्यो ? गाईंवस्तुको हाल बेहाल छ भन्ने चराचुरुंगीहरु हराउँदै गएका छन् । भंगेरो, गौंथली, ढुकुर, परेवाहरु विस्थापित भएका छन् । पहिले ढुंगामाटोको घर हुँदा चराचुरुंगीलाई धेरै आनन्द थियो ।

ढुंगामाटाको घरमा उनीहरुलाई बस्न कठबल राखिएको थियो । तर, अहिले सबै ढलान गरिएको घर छ । त्यहाँ उनीहरुलाई बस्ने बाँस बनाइएको छैन् । जसका कारण उनीहरु विस्थापित हुँदै गए । अहिले भंगेरो देखिनै छोडेको छ । परेवाहरु पनि कम मात्र देखिन्छन् । मान्छे धनी भए तर मानवता भएन् ।

घर ढुंगामाटोबाट ढलानको बन्यो तर चराचुरुंगीलाई सानो ठाउँसमेत दिन सकेनन् । प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीले एउटा सार्वजनिक कार्यक्रममा भने,‘बाघ पालेर मान्छे खान दिन सकिँदैन् ।’ बाघको संख्या बढी भएकाले अरु देशलाई दिनुपर्ने उनको भनाइ थियो । यद्यपि, उनले बाघ के कारणले बस्ती छिर्यो ? निक्र्यौल गर्न सकेनन् ।

जंगल फडाँनी हुँदै गएको छ । विकासको नाममा जंगल सखाप पार्ने कार्यले प्राथमिकता पाएको छ । जंगलमा बस्ने ठाउँ नभएपछि बाघ बस्ती छिर्नु स्वाभाविकै हो । विडम्बना, देशका प्रधानमन्त्रीले त्यति पनि बुझ्न सकेनन् । हावादारीमा नेपालमा बाघ बढी भएको र बाघ पालेर मान्छे खान दिन नसकिने बताए ।

सबैले आफ्नो बाँसस्थान खोज्छन् । उनीहरु बसिरहेको ठाउँ उजाड बनाइदिने मानव नै हो । अनि त्यसको क्षतिपूर्ति त भर्पाइ गर्नुपर्यो नि । प्राणीहरु आवाजमा आफ्नो पीडा ब्यक्त गर्न सक्दैनन् तर पीडा त उनीहरुलाई पनि हुन्छ । यो कुरा राज्यले बुझेन् । उनीहरुको संरक्षणका लागि राज्यले केही गर्न सकेन् ।

क्षति मानवले होइन्, प्राणीले व्यहोरेका छन् । राज्य पनि पापी, किसान पनि पापी । दूध बेच्ने कमाउने अनि सडकमा ल्याएर छोड्ने ? यो मानवता हो ? आफ्नो बच्चालाई त्यसैगरी सडकमा ल्याएर छोड्यो भने कस्तो महसुश हुन्छ ? त्यो गाईलाई पनि त्यस्तै हुन्छ । दुर्भाग्यबस, मान्छेले यो कुरा बुझ्दैन् ।

मानवको मन पत्थरको बनिसकेको छ । न उनीहरुलाई दयामाया लाग्छ न ख्याल नै आउँछ । फाइदा लिन पाए पुग्यो । मान्छेहरु ‘भुस्याहा कुकुर’ भन्छन् । तर, त्यही नहुने हो भने यहाँ कति अपराधिक क्रियाकलाप हुँदो हो ? सरकारले घरघरमा त सुरक्षाकर्मी खटाउन सक्दैन् । तर, कुकुरले बिना पारिश्रमिक सुरक्षा दिइरहेको छ ।

चोर आयो भने भुकिदिन्छ । भुइँचालोलगायतका प्राकृतिक विपद् आउने भयो भने पनि कुकुर कराउँछ । आफ्नो टोलमा कोही व्यक्ति मर्दै छ भने कुकुरले एकाध साताअगावै रोएर संकेत गराइसकेको हुन्छ । मानव प्राणीको नजिकको साथी कुकुर हो । तर, यसलाई हेर्ने नजर राम्रो छैन् ।

जसले सुरक्षा दिन्छ, त्यसैलाई कुटिन्छ यहाँ । कुकुर मारेको खबरहरु केही समययता व्यापक आइरहेको छ । यता, कुकुर यत्तिकै कसैको घरमा छिर्दैनन् । कुकुरलाई दियो भने मात्र खान्छ । दुनियाँ फजुल खर्च गर्न सक्ने मान्छेलाई कुकुरलाई थोरै केही दिनुपर्यो भने दाँतबाट पसिना आउँछ ।

खान त दिँदैनन्, उल्टै पिट्छन् । मानवमा दया, माया, मानवीयता नहुँदा त्यसको असर जीवजन्तु, चराचुरुंगी र गाईंवस्तुले भोग्नुपरेको छ । देशको शैक्षिक प्रणालीले मानवलाई मानवीयता सिकाउन सकेन् । देशमा साक्षरता दर बढ्यो तर मानवीयता हरायो । सरकारले धमाधम घर बनाउन स्वीकृति दियो ।

तर, त्यहाँ कठबल वा खोपा राख भनेर राज्यले भन्न सकेनन् । एउटा सानो खोपा चराचुरुंगीलाई दिँदैमा मानवको के जान्थ्यो ? उल्टै उनीहरुलाई अक्सिजन पनि आउँथ्यो । अहिले त चारैतिर घर जोडेर बनाइएको छ । चराचुरुंगी बस्न कहाँ जाने ? राजनीतिक दलका नेताहरु अधिकार मागेर पाइँदैन्, खोसेर लिनुपर्छ भनेर भाषण गर्थें ।

जनतालाई अधिकार दिन नसकेका उनीहरुले गाईवस्तुको अधिकार खोसेका छन् । बस्ने ठाउँ त दिएनन्, भोक हिँड्नुपर्ने अवस्था बनाइदिए । मानव जाति दहीदूध र माछा मासु खान्छन् । तर, जसले दिन्छ, उसैलाई हेला गर्छन् । चराचुरुंगी, गाईवस्तु, जीवजन्तुको कसरी संरक्षण गर्ने ? यसमा सरकारको ध्यान जाओस् ।

मानवलाई कुनै प्राणीमाथि अत्याचार गर्ने अधिकार छैन् । उनीहरुले प्राणीलाई हिर्काउन, तातो पानी खन्याउन, घाइते पार्न पाउँदैनन् । त्यसो गर्नेलाई कडा कारबाही होस् । साथै, सरकारले उनीहरुको आश्रयको व्यवस्था गरोस् । गाईवस्तु मात्र होइन्, सडकमा मानवको अवस्था पनि उस्तै छ ।

खान नपाएर, उपचार नपाएर जनता सडकमा सुतेका छन् । यसतर्फ सरकारको ध्यान जाओस् ।