मन्दीको बहाना बनाएर श्रमिकको रगतपसिना चुसिँदै, तलब नपाएपछि कोही गाउँ त कोही विदेशतिर !

रुषा थापा
आम सर्वसाधारण आफ्नो दैनिक गुजारा चलाउन काम गर्छन् । काम गरेको ठाउँबाट आएकै पारिश्रमिक वा तलबबाट उनीहरु जीविकोपर्जन गर्छन् । तर, अहिले बैंक तथा वित्तिय संस्थासँगै भाटभटेनी, सुपरमार्केट, बिग मार्ट, होटल, रेस्टुरेन्ट, निजी संघसंस्था, फर्म, निजी विद्यालय, अस्पताल वा घरायसी काम गर्नेहरुले ६ महिनादेखि एक वर्षसम्मको तलब नपाएको गुनासो व्यापक छ ।

यता, राज्यको चौथों अंग सञ्चारकर्मीहरु समेत पीडामा छन् । उनीहरुले पनि तलब नपाएको सुनिन्छ । काम गरेको ठाउँबाट तलब नपाएपछि मानिसहरुलाई जीविकोपार्जन गर्न मुस्किल परेको छ । बिहान–बेलुकाको छाक टार्न धौंधौं भएको छ । बालबालिकाको स्कुल फ्रि तिर्न सकिएको छैन । न बेला विद्यालयबाट निकालदिने हो ठेगाना छैन ।

कोठा भाडा पनि महिनौंदेखि तिर्न सकेका छैनन् । तिर्नु पनि कसरी जब काम गरेको ठाउँबाटै एक सुको पाएको छैन । अहिले मानिसहरुको अवस्था कहालीलाग्दो छ । काम गरेको ठाउँबाट तलब नपाउँदा उनीहरुलाई बाँच्नै महामुस्किल भएको छ । यातायात क्षेत्रमा पनि सहचालकहरुले तलब नपाएको सुनिन्छ । जोकोही व्यक्ति तलब पाउने आशामा काम गर्छन् ।

किनकि त्यँही तलबबाट उनीहरुको घर धानेको हुन्छ । अहिले काम गरेको ठाउँबाट तलब नपाउँदा अधिकांशलाई घर खर्च धान्न गाह्रो परेको छ । फेरि ६ महिनादेखि एक वर्षको तलब माया मारेर अरु ठाउँमा जानु पनि त कसरी ? त्यसैले, मानिसहरु आज कि भोलि तलब पाइहालिन्छ कि भनेर कुरेर भएपनि बसिररहेका छन् ।

बजार मन्दीमा रहेको सबैलाई थाहै छ । यही मन्दीको फाइदा उठाएर बैंक, वित्तिय संस्था, भाटभटेनी, सुपरमार्केट, बिग मार्ट, फर्म, निजी संघसंस्था, होटल, रेस्टुरेन्टलगायतले श्रमिकको तलब दिन आलटाल गरिरहेका छन् । मन्दीको बहाना बनाई श्रमिकलाई वर्षौदेखि अल्मल्याएर राखिरहेका छन् । यदि तलब दिन नसक्ने किन कामबाट निकालिँदैन ?

कामबाट निकालेमा तीन महिनाको थप तलब दिनुपर्ने भएपछि अहिले निजी क्षेत्रहरुले श्रमिक आफैंलाई कामबाट निस्कन बाध्य बनाइरहेका छन् । किनकि ऊ आफैं निस्किएमा थप पारिश्रमिक दिनुपर्दैन । अर्कोतर्फ, पुरानो मान्छे निस्किएपछि नयाँलाई ल्याइन्छ । अनि उसलाई एक महिना तलब दिएर अर्को एक वर्ष सित्तैमा काम लगाइन्छ ।

देशमा बेरोजगार बढ्दो छन् । रोजगारीको खोजीमा मानिसहरु भौतारिएका छन् । हो, यसैको फाइदा उठाएर निजी क्षेत्रहरुले सर्वसाधारणको रगत, पसिना चुसिरहेका छन् । बेरोजगार युवाहरुलाई रोजगारी दिने नाममा तलबबिनै महिनौं काम लगाइन्छ । अनि तलबको कुरा आउँदा कामबाटै निकालिन्छ । यता, महिना मरेपछि घरबेटीलाई कोठा भाडा तिर्नुपर्छ । गाडीमा चढ्नेबित्तिकै पैसा तिर्नुपर्छ । पसल गएमा सामान छुनुअघि पैसा दिनुपर्छ । अनि अस्पतालमा पनि बिरामी भर्नाअघि पैसा तिर्न लगाइन्छ ।

विद्यालयमा फ्रि नतिरी बालबालिकालाई परीक्षा दिन लगाइँदैन । पैसा हरेक कामका लागि आवश्यक पर्छ । यही पैसा कमाउन मानिसहरु दिनरात खट्छन् । घाम पानी र भोक, तिर्खा नभनी । दुर्भाग्य, सर्वसाधारणको दुःखमाथि सीमित व्यवसायीहरुको रजगज चलेको छ । दिनरात नभनी काम लगाउँछन् अनि तलबको कुरा आउँदा चाँहि आज–भोलि भन्दै महिनौं बिताइदिन्छन् । फेरि विचारा ती श्रमिक साहुविरुद्ध आवाज उठाएमा जागिर नै जाने डरले चुपचाप बस्न बाध्य छन् ।

श्रमिकलाई तलब नदिने तर आफ्ना छोराछोरीलाई महँगा विद्यालयमा पढाउने, सुकिलामुकिला भएर हिँड्ने, चिल्ला गाडी चढ्ने गरिन्छ । यसको उदाहरणको रुपमा भाटभटेनी साहु, निजी अस्पताल तथा विद्यालय सञ्चालकहरुलाई लिँदा पनि हुन्छ । अहिले राजनीतिक दलहरुको पार्टी कार्यालयमा काम गर्ने कर्मचारीहरुले समेत तलब नपाएको सुनिन्छ । काम लगाउने, तलब नदिने अनि राज्य पनि मतलब नगर्ने । यस्तो पाराले कसरी जनताले न्याय पाउँछन् ?

अहिले ज्यालादारी काम गर्नेहरुले पनि पारिश्रमिक नपाएको गुनासो व्यापक छ । काम गर्ने पनि मान्छे हुन् । उनीहरुलाई पनि भोक लाग्छ । उनीहरुको पनि परिवार हुन्छ । उनीहरु पनि बस्नु पर्छ । उनीहरु पनि बिरामी हुन सक्छ । र, अस्पतालमा उपचारका निम्ति पैसा आवश्यक पर्छ । तर, यो कुरा किन काम लगाउनेहरु बुझ्दैनन् ? श्रमिकलाई उनीहरुकै मेहेनतको कमाई पाउन किन यतिधेरै गाह्रो ?

दिनरात नभनी काम गर्दागर्दै पारिश्रमिक नपाउँदा कसलाई चाँहि काम गर्न मन लाग्छ र ? फेरि उनीहरुको बाध्यता नै त्यस्तै छ । त्यो काम छोडेर पारिश्रमिक पनि माया मार्नुपर्ने त्रासमा उनीहरु तलब नपाएपनि काम चाँहि गरिरहन्छन् । जसको फाइदा सीमित व्यापारी, व्यवसायीहरुले मज्जाले उठाइरहेका छन् । महिनौंदेखि तलब नपाएपछि मानिसहरु भोकभोकै बसेका छन् । घरबेटीलाई भाडा तिरेको छैन ।

त्यसैले, उनीहरु राति घरबेटी सुतेपनि कोठा पस्छन् भने बिहान घरधनी उठ्नुअगावै निस्किसक्छन् । यता, गाडी भाडा नभएर घण्टौं पैदल हिँडेर काममा जान्छन् । भोक लागेर रन्थनिएपनि पानीले नै चित्त बुझाउँछन् । सरकार उद्योग व्यवसायी महासंघलाई अध्यक्ष चन्द ढकाललाई व्यवसायी भनि सम्मान गर्छ ।

तर, जनता उनलाई ठग्न भन्छन् । किनकि उनले पनि श्रमिकलाई काम गरेको तलब नदिएको सुनिन्छ । उनी मात्र होइन्, यस्ता धेरै व्यवसायी वा व्यापारी छन् । जसले सरकारबाट सम्मान पाए तर त्यसलाई व्यवहारिकतामा टिकाइराख्न सकेनन् । जनताले व्यापारी व्यवसायीलाई हेर्ने दृष्टिकोण दिनप्रति दिन नकारात्मक हुँदै गएको छ ।

उनीहरु उद्योग व्यवसायीलाई घृणा गर्छन् । त्यसको कारण सबैलाई थाहै हुनुपर्छ । त्यो हो, उनीहरुको रगतपसिनामाथि मोज गर्नु तर मेहेनतको कमाई माग्दा कामबाटै निकालदिने धम्की दिनु । हिजो काम लगाउने बेला दिनरात नभनि लगाए, अहिले तलब माग्दा विभिन्न बहाना बनाइन्छ । कतिपय त तलब माग्दा कामबाटै निकालदिने धम्की समेत आएको बताउँछन् ।

अहिले अधिकांशले तलब दिन नसक्नुको कारण मन्दीलाई देखाउँछन् । उनीहरु भन्छन्, ‘मन्दी भयो । आम्दानी नभएकाले श्रमिकलाई तलब दिन सकिएन ।’ हिजो भरपुर कमाई हुँदा पनि उनीहरुले श्रमिकलाई थप तलब दिएका थिए र अहिले मन्दी भयो भन्दै तलब नदिन ! नाफा कमाउँदा श्रमिकलाई तलब थपेर नदिने अनि अलिअलि आम्दानी हुँदा झन् तलब नै नदिने । यो कहाँको नीति हो ? उद्योगी व्यवसायी वा व्यापारीहरुले श्रमिकलाई मात्र होइन, जनता र राज्यलाई दुवैलाई ठग्दै आएका थिए ।

अहिले ठग्न नपाएपछि उनीहरुलाई मन्दी आएको हो । अहिले जनता बाँठा भएका छन् । उनीहरु कसैको भ्रममा पर्दैनन् । सोचविचार गरेर निर्णय गर्न सक्छन् । जसको असर उद्योगी, व्यवसायीलाई परेको छ । हिजो गुणस्तरहीन सामान चर्को मूल्यमा बेचबिखन गरेर जनता ठगे । राज्यलाई राजस्व छले । अहिले जनताले त्यसविरुद्ध आवाज उठाउन थालेपछि उनीहरु श्रमिकको रगतपसिना लुटिरहेका छन् ।

अहिले काठमाडौं उपत्यकामा कोठा, सटर र फ्ल्याट खाली हुँदै गएका छन् । कुनै बेला एउटा कोठाका लागि तछारमछार हुने गरिएकोमा अहिले धमाधम खाली भइरहेका छन् । यसको पछाडिको कारण हो, मानिसहरुले तलब नपाएर भाडा तिर्न नसक्नु । त्यसैले, उनीहरु कोठा छोडिरहेका छन् । कतिपयले घरधनीलाई नै सबै सामान छोडिदिएका छन् भने कतिपयले ऋण लिएर भएपनि बक्यौतख भाडा तिरेर गाउँतिर लागेका छन् । कतिपय भने देशै छोडेर विदेश पलायन भएका छन् ।