नेपाली शब्दकोशबाट ॐ के साँच्चै हटेको हो, कसरी सुरु भयो यो विवाद

नेपाली कांग्रेसको पार्टी बैठकमा पनि केही नेताहरूले देश, धर्म र संस्कृतिसँग जोड्दै सरकारको जबाफ माग गरेका थिए।

ॐ भाषा र व्याकरणको मात्र विषय नभएर आध्यात्मिक र धार्मिक महत्त्वको विषय भएको धेरैको बुझाइ छ।

“पूर्वीय दर्शनको प्रतिनिधित्व गर्ने ॐ सम्पूर्ण सृष्टिको समन्वयात्मक ध्वनि हो,” स्वागत नेपाल भन्छन्,” ॐ भनेको अक्षर मात्र नभएर शब्द, वाक्य अनि आफैँमा पवित्र ग्रन्थ समेत हो।”

तर प्रज्ञा प्रतिष्ठानका कुलपति भूपाल राई अहिले पुनः देखा परेको विवादलाई अस्वाभाविक मान्छन्।

“यो विवाद गर्नुपर्ने विषय नै होइन। कसैले हटाइदेला कि भन्ने अड्कलमा आधारित भएर गरिएका गतिविधि मात्र हुन्,” राईले भने।

यो विवादको जरो के हो भन्ने आफूले बुझ्न नसकेको भन्दै भाषाशास्त्री पन्त भन्छन्, “कतै यो पारम्परिक दक्षिणपन्थी विचार र प्रगतिशील वामपन्थी विचारको सङ्घर्ष त हैन?”

प्राध्यापक अधिकारी ॐबारेको विवादप्रति आश्चर्य प्रकट गर्दै लेख्छन्, “कोशबाट नहटाइएको र सामान्य प्रयोगकर्ताको अनुमेयतालाई ख्याल गरी यथास्थानमा राखिएको विषयलाई धर्म राजनीतिको विषय किन बनाइँदै छ? के सय पटक झुट कुरा दोहोर्‍याएमा सत्य हुन्छ भन्ने ठानिएको हो?”

अधिकारीको पोस्टमा विभिन्न किसिमका प्रतिक्रिया आएको देखिन्छ।

कस्ता छन् प्रतिक्रियाहरू

आफूले सबै नेपाली शब्दकोशमा ॐ पाएको जनाउँदै बद्रीविशाल भट्टराई लेख्छन्, “संस्कृतको धेरै प्रामाणिक मानिएको र चल्तीमा आएको वामन शिवराम आप्टेको ‘संस्कृत हिन्दी कोश’ मा पनि ओम् नै प्रविष्टि दिई अर्थ खोलिएको छ।”

“… नेपाली भाषाको र नेपालमै पाइने कोश नहेरी फेसबुक मात्र हेरेर भ्रममा नपरौँ। युक्तियुक्त र प्रमाणसहित आफ्ना कुरा राखौँ।”

अधिकारीसँग तर्क गर्दै पूर्वन्यायाधीश उदय चापागाईँ लेख्छन्, “ॐको उच्चारण ओम् हुन्छ र अ+उ+म् को जोड नै ॐ हो भन्नेमा यहाँ पनि सहमत नै हुनुहुन्छ । त्यसो हुँदा शब्दकोषको पहिलो अक्षर नै ॐ कायम हुनुपर्ने देखिन्छ। सरल र सहज उपाय पनि त्यही हो।”

“वर्णमालाको हवाला दिएर र केही शब्दकोष निर्माणसम्बन्धी नियमको कुरा वा तर्क तेर्साएर ॐ शब्दलाई निषेध गर्न खोज्नु नै शङ्कास्पद क्रियाकलाप हो भन्ने आम ॐ अनुरागीहरूको बुझाइ रहेको छ। ॐ शुध्द शब्द हो। ओम् अशुध्द हो।”

“शब्दकोषमा शुद्ध शब्दले नै प्राथमिकता पाउनुपर्दछ भन्ने आम जनमानसको अठोट छ । यस्तो पवित्र आग्रहलाई राजनीतिको चस्माले वा यहाँको व्यक्तिगत रागद्वेषको चस्माले नहेरी सार्वजनिक महत्त्वको जवाफदेहिताको रूपमा बुझिदिनहुन विनम्र अनुरोध गर्दछु।” बीबीसी नेपाली