यात्रा संस्मरण : दशैं बिदा मनाउन एउटा उत्कृष्ट गन्तव्य, अन्नपूर्ण पदयात्रा !

विष्णु भण्डारी
हुन त ! अचेल चाडपर्व मनाउन तीथि जुर्न पर्दैन, फुर्सद मिल्नुपर्छ । व्यस्तता यतिधेरै बढेको छ कि जमघट हुन सजिलो छैन । सधै कामको चटारो । अलि लामो बिदा मिल्ने भनेको त दशैँमा नै हो । घुमघाम, रङ्गरमाइलो गर्न यही दशैं बिदाको मौका छोप्नुपर्छ । मध्यपहाडमा टारी खेत रोप्न किसानले खहरे भल छोपे जस्तै ।

फेरि दशैं आयो, मलाई पोहोर सालको त्यो यात्राको याद । कामकाजी दैनिकीबाट अलिकति समय निकालेर स्मरणीय अन्नपूर्ण पदयात्राको बखान गर्दैछु ।

नियमित कामकाजले गर्दा लामो किसिमको बिदा प्राय कसैलाई मिल्दैन । तैपनि वर्षको एक पटक कुनै न कुनै एउटा नयाँ अनि लामो किसिमको यात्रा गर्ने पुर्व योजना बमोजिम गत वर्षको दशैं बिदा मनाउन कहाँ जाने भन्ने विषयमा मामा सन्तोष ढकाल र मेरा परम मित्र इश्वर पाठकबीच निकै लामो छलफल पश्चात तय भएको यात्रा हो, अन्नपूर्ण पदयात्रा ।

दशैं मनाउन स्वदेश तथा विदेशबाट नेपालीहरु गाउँ फर्कने भिडभाड बढ्दै गर्दा हामी भने यस पटक आफ्नो गाउँ नगएर पर्यटकहरुको रोजाइ मध्येको एक गन्तब्य अन्नपूणर् आधार शिविर पुग्ने निधो गरियो जुन नेपालको सबै भन्दा पुरानो पदमार्ग मध्ये एक हो ।

लामो पदयात्राको खासै अनुभव नभएका हामी त्यसका लागि आवश्यक पूर्वतयारी के के हुन ? अर्थात यात्राको क्रममा आवश्यक सामाग्रीहरु के के बोक्नुपर्ने हो र कुन कुन रुट भएर हामी यात्रा गर्दा उपयुक्त हुन्छ ? यसबारेमा मेरा तत्कालीन घरभेटीका छोरा मेरा मित्र तथा पर्यटन पेसामा आवद्ध व्यक्ति सन्तोष कडरियासँग लामो छलफल गरे पश्चात तय भयो काठमाडांै-पोखरा-नयाँपुल-उल्लेरी-घोरेपानी अनि टाढापानी, सिन्हुवा हुदै अन्नपूणर् आधार शिविरको यात्रा ।
****

हाम्रो योजना यस पटकको दशैंको टीका अन्नपूर्ण हिमालको काखमा लगाउने थियो । हाम्रो यात्रामा काठमाडौंबाट म अनि मित्र इश्वर पाठक लगायत अन्य तीन जना साथीहरु र बुटवलबाट मामा सन्तोष र भाइ सागर यात्रामा जोडिदै थियौं । गत वर्षको दशैको टीका असोजको २९ गते थियो सोही अनुसार हाम्रो यात्रा असोज २४ गते पोखराको नाइट बस चढी सुरु भयो । काठमाडाैंको नयाँ बसपार्कबाट म र पाठक जी लगायत अन्य तीन जना साथीहरु बस चढ्यौ । उता बुटवलबाट मामा सन्तोष ढकाल र भाइ सागर पनि नाइट बसे चढे र २५ गते बिहानै हामी पोखराको वाग्लुङ बसर्पाकमा सबै जना भेट भयौ ।

भेट भएर हालखवर सोध्नु पुर्व नै मामालाई शौचालय छिरिहाल्नु पर्ने भयो मामाको पुरानै बानी शौचालय भित्र छिरेपछि करिव आधा घण्टा अर्को व्यक्तिले चान्स पाउने वाला थिएन । वाग्लुङ वसपार्कमा सार्वजनिक शौचालयको राम्रो व्यवस्था रहेछ हामी ७ जनाको ग्रुप थियौ मामालाई आधा घण्टा पर्खेरै भए पनि पालैपालो सबै जना फ्रेस भयौ । त्यसपछि नजिकै रहेको चिया पसलमा तात्तातो दुनोट र चिया खाँदै हामीले बाँकी यात्राको बारेमा केही छलफल गर्‍यौ ।

यात्राको लागि आवश्यक केही सामानहरु खरिद गरि हाम्रो यात्रा अगाडि बढ्ने भयो । बसपार्कमा म्याग्दीको बेनी जाने बस लगभग हिड्ने तयारी गर्दै थियो त्यही बसमा चढियो र करिव एक घण्टाको यात्रा पश्चात हामी नयाँपुल ओर्लियाँै ।
हामी मध्ये कोही पनि जानकार थिएन, कताबाट अब अगाडि बढ्ने भन्ने सम्बन्धमा । जानकारी थियो त केवल जाने रुट र अन्नपूणर् बेसक्याम्प पुग्ने सपना मात्र, बसबाट ओर्लिनासाथ त्यहाँका स्थानीय बासिन्दालाई सोध्यौँ र नँयापुलको सानो बजार हुँदै हिड्दै थियौ त्यही क्रमका बाटोमै एक जना गुरुजीले सोध्नुभयो ‘यात्रा टाढै हो कि क्या हो ? मैले ‘अन्नपूणर् बेस क्याम्पसम्म’ भनेपछि उहाँले थप कुरा सोेध्नुभो । उहाँको आफ्नो बोलेरो पिकअप गाडि रहेछ । उहाँले त्यहाँबाट उल्लेरीको माथिल्लो भेगसम्म गाडी जाने जानकारी दिनुभयो । हामी पनि तुरुन्तै प्लान बनायौ र बिहानको खाना उल्लेरीमा खाने निधो गरी बोलेरोको यात्रा अगाडि बढायौ ।

गुरुजी खास्साको हुनुहँुदो रहेछ “लैजाऊ मलाई घुमाउन ठमेल बजार……गीत बजाई हाल्नुभो हामी पनि सबै जना गी गाउँदै र गुरुजीसँग गफिदै कच्ची बाटो बिस्तारै उकालो लाग्यौँ । ठाँउठाँउमा ठाडो उकालो बाटो थियो त्यस्तो उकालोलाई बुबा/हजुरबुबाहरु नाके उकालो भन्नुहुन्थो । त्यस्तै बीचबीचमा नाके उकालो बाटो हँुदै करिब १ बजे हामी माथिल्लो उल्लेरी पुग्यौ । त्यँहा भन्दामाथि गाडी नजाने रहेछ त्यहीँ एउटा खाना खाने होटल रहेछ हामीले खाना त्यही खाने र एकछिन आराम गरेर ट्रेकिङ सुरु गर्ने निणर्य गर्‍यौ ।

हाम्रो अहिलेसम्मको यात्रा सबै गाडीमै थियो । पदयात्रामा हिडेँका मान्छे हामी, गाडीमै हुइँकिरह्याैँ । अब भने बल्ल हिडाइ सुरु हुँदै थियो खाना खाईवरी बिस्तारै हिड्दै थियौ केवल ५ मिनेट जति उकालो बाटो के लागेका थियौँ मित्र पाठक जीका खुट्टा खत्र्याक-खुत्रुक गलेछन् । ‘हैन सकिदैन कि क्या हो हिड्न’ भन्नुभो एकछिन् बस्यौ गफ गर्‍यौ फेरि बिस्तारै हिड्दै अगाडि बढ्याैं। दिउँसोको चर्को घाम थियो, ठाउँठाउँमा पानीका मुहानहरु भेटिन्थे चिसो पानी पिउँदै विस्तारै उकालो लाग्यौँ । त्यस दिन घोरेपानी पुग्ने हाम्रो लक्ष्य थियो । यात्राको पहिलो दिन भएर होला सबै जनालाई हिड्न गाह्रो भयो तैपनि विस्तारै उकालो लागियो ।

बाटोमा स्थानीयलाई सोध्याैं अब कति समय लाग्छ घोरेपानी पुग्न भनेर स्थानीयहरुले अब करिव १ घण्टा मात्रै लाग्ने बताएपछि हामीले पोखरा बाग्लुङ बसपार्कबाट बाटोमा चिया बनाएर खानको लागि सामाग्री पनि हालेका थियौ । करिब ५ बज्नै लागेको थियो हिड्दै जाँदा एउटा खोला भेट्टियो । त्यहाँ चिया बनाएर खाने कुरा भयो । त्यसका लागि मित्रहरु इश्वर पाठक र प्रतीक्षा दाहाल लागिपरे । मित्रहरुको प्लान खोलाको छेउमै चिया बनाउने तर मैले खोलाको छेवैमा आगो बाल्न गारो पर्नै कुरा गरेपनि उनीहरुले आफ्नो ढिपी छोडेनन् । आगो बाल्न निकै कठिनाई भयो, अन्नत करिब १ घण्टामा बल्लतल्ल बगरमा चिया उम्लियो । चिया पिएर हिड्न लाग्दा झमक्क साँझ पर्न लागिसकेको थियो ।

हाम्रो यात्रा करिब १ घण्टाको बाँकीनै थियो घोरेपानी पुग्नको लागि, गोधुली साँझ विस्तारै पृथ्बी अध्यारो हुन लाग्यो, यता हाम्रो यात्रा भने थकाईको बाबजुत पनि अलि छिटो पाइलाहरु लम्किदै थिए ।

त्यसैक्रममा हाम्रो यात्रामा सँगै रहेकी झापाली बहिनी अनुसा बस्नेत साह्रै रिसाइन । तराईमा हुर्किबढेकी भएर होला हिड्न निकै गाह्रो भएछ । “म भोलि नै पोखरा फर्किन्छु जान्न म सक्दिन बेसक्याम्प पुग्न” भन्न लागिन् तै पनि जसोतसो सम्झाइवरी बिस्तारै बिस्तारै हिड्ने सर्तमा जान तयार भईन् । हिड्दा हिड्दै रात परिसकेको थियो हामीसँग टर्च थिएन । सबै जनाले आफ्नो मोवाइलको लाइट बालेर अगाडि बढ्दै गयौ । करिव साढे सात बजे घोरेपानीमा रहेको होटल स्नोल्याण्डमा पुगियो । हाम्रो त्यसदिनको बसाई त्यहीँ थियो घोरेपानी करिव २८४० मिटरको उचाइमा अवस्थित छ ।

*****

हामी एकै दिन अलिकति उचाइमा पुगेर होला मलाई निकै टाउको दुख्यो । हिमालतिर हिँड्दा एकैपटक बन्दकोठा वा होटल भित्र र्छिदा उपर्युक्त नहुने रहेछ । एकछिन होटलको बाहिर बसेर ‘बडी’लाई अलिकति मौसमसँग ‘ऐसेप्ट’ गराएपछि मात्र होटलभित्र पस्दा राम्रो हुने रहेछ । त्यो कुरा होटल स्नोल्याण्डकी सञ्चालिका दीदीले भनेपछि थाहा पायाँै जुन कुरा हामी बाँकी दिनका यात्राहरुमा पनि अनुसरण गर्नुपर्ने थियो ।

दशैँको समय भएर होला होटलमा एकाध आन्तरिक पर्यटक र बाँकी विदेशी पर्यटक मात्र देखिन्थे । कोरोनाको कहर पश्चात अलिअलि पर्यटकहरु आउन लागेको कुरा होटल सञ्चालक दीदीले गर्नुभयो । पहिलो दिन हामी सबै जना थाकेर होला खासै गफ गर्ने मुडमा थिएनौ । खाना खाएपछि सामान्य गफ गर्दे हामी सुत्ने तयारी गर्दै गर्दा भोलिको प्लान बारे छलफल गर्‍यौँ ।

*****

घोरेपानीबाट करिब ३० मिनेटको उकालो यात्रा गरेपछि पुनहिल पुगिने रहेछ । त्यहाँबाट बिहानको सुर्योदयसँगै चारैतिर विभिन्न हिमालहरु खुलेको दृश्य अवलोकन गर्न सकिने रहेछ । हामी अर्को दिन असोज २६ गते विहान ४ बजे उठेर सुर्योदय हेर्न जाने निधो गरि सबै जना आफ्नो बेडमा आराम गर्न लागियो । अर्को दिन समयमै उठेर हामी सबै जना पुनहिल पुग्याँै पुनहिल ३२१० मिटरको उचाईमा अवस्थित रहेछ ।

त्यहाँ हामी पुग्दा स्वदेशी र विदेशी पर्यटकहरु सुर्योदय हेर्ने प्रतीक्षामा रहेछन् । पुनहिलमा एउटा भ्यु टावर रहेछसँगै वरीपरीबाट हिमालहरु नजिकबाट नियाल्न पाइने गज्जवको ठाँउ लाग्यो पुनहिल ।

एकै छिनमा सूर्यका सूनौला किरणहरु विस्तारै हिमालको शिर तिर पर्न लाग्यो । त्यो दृश्य साँच्चै रमणीय लाग्यो । अहो ! त्यो मनोरम दृश्य जति हेरे पनि धित नमर्ने हेरिरहुँ जस्तो, एकटक । एकछिन हामीहरु सबै जना चारैतिर हिमालको दृश्य हेर्दै रमायौ ।

करिव ८ बजे फेरि होटल फर्केर ब्रेकफास्ट गर्‍यौ । एकछिनमा होटलबाट बिदा भएर हामी पुनः यात्रामा निस्कियाँै । मौसम चियो थियो हामी गफ गर्दै अगाडि बढ्दै थियौँ । न्यानो घाम पनि लागेको थियो । त्यो मौषम त्यो बहार वडो रमाइलो ।

करिब २ घण्टाको उकालो ओरालो यात्रा गरेपछि मैले होटल स्नोल्याण्डमा केही सामान छोडेजस्तो फिल भयो । झोला हेर्दा थाहा भयो पाठक जी ले आफ्नो पसलबाट ल्याएको नयाँ ज्याकेट बिर्सिएछ । पछुतो लाग्यो फर्केर जाने आँट गर्न सकिएन, किनभने हामी निकै अगाडि बढिसकेका थियौँ । सायद त्यो कपडा लगाउन लेख्खा रैनछ भनेर चित्त बुझाइयो ।
यात्रालाई निरन्तरता दिइयो । करिव ११ बजे साह्रै भोक लाग्यो । खानाको बस्दोबस्त गर्न नजिकैको होटलमा सूचना दिइयो र घाम तापेर मस्त केही साथीहरु निदाए । हामी भने दहर मारा खेल्न लाग्यौँ । म र सागर भाइ एकतिर पाठक जी र मामा अर्कोतिर खाना तयार भइन्जेलसम्म बिपक्षी टिम मामा र पाठक जीलाई दुई कोट लगाइयो । विपक्षी टिम निरिह्य देखियो । त्यसपछि खाना खाई सकेर यात्रा निरन्तर अगाडि बढ्यो । त्यस दिनको हाम्रो बसाइँको लक्ष्य टाढापानीदेखि तल्लो स्टेशन चोइले थियो । त्यसदिन पनि निकै ओरालो झर्नुपर्ने र फेरि पहाड चढ्नुपर्ने उकालो यात्रा थियो । अघिल्लो दिन जस्तै चोइले पुग्दा राति ८ बज्यो खाना खाईवरी सुतियो ।

*****

विहानै चोइलेमा ब्रेकफास्ट गरी यात्रालाई निरन्तर दिइयो । २७ गते बिहानको खाना खान हामी चोमरुङ पुगियो । एकछिन आमाम गरी खाना आएपछि मेरो र मामाको खुट्टा विशेष गरी घुडा साह्रै दुख्यो बेस क्याम्प पुग्न सकिदैन कि जस्तो लाग्यो । किन भने यतिविधि लामो हिडाई जिन्दगीको दौरानमा अहिलेसम्म गरिएकै थिएन खुट्टाले करिव हरेस खाने स्थिति आइसकेको थियो । तर मन भने आधारशिविर तिरै थियो । कुनै पनि कुरामा तीब्रइच्छा शक्ति भयो भने जसरी पनि पुरा गर्न सकिन्छ भन्ने ढृडसङकल्पका साथ जेनतेन यात्रा जारी राखियो । मामाको एउटा खुट्टा हिड्नै नमिल्ने गरी दुख्यो म भने जेनतेन लतारिरहेको थिएँ ।

त्यस दिनको बसाई अपर सिन्हवा थियो । चोमरुङदेखि अपर सिन्हवासम्मको यात्रा लगभग सिढि ओर्लिने थियो त्यस दिन हामी झमक्क साँझमा अपर सिन्हवा पुगी बास बस्यौँ । अर्कोदिन बिहान अपर सिन्हवादेखि माथि लागियो । यस समयमा यात्रामा भेटिने केही भारतीय र केही चाइनिज व्यक्तिहरुसंग बेलाबखत रमाइलो गर्दै यात्रा निरन्तर अगाडि बढ्दै थियो । अब हामी विस्तारै उचाई चढ्दै थियौँ । ब्याम्बो हुँदै त्यस दिनको खाना दोभानमा खाइयो र दशैंको अघिल्लो रात बास बस्न हामी देउराली पुगियो । जति हामी माथि उचाई चढ्दै जान्छौ त्यत्ति हिड्न गाह्रो र अक्सिजन कमी भए जस्तो फिल हुन्थ्यो ।

*****

दशैंको दिन बिहान देउरालीमा ब्रेकफास्ट गरी हाम्रो लक्ष्य अन्नपूणर् बेसक्याम्प तिर लाग्यौ । खाना खान करिब १२ बजे हामी माछापुच्छ्रे बेस क्याम्प ३७०० मिटर उचाईमा पुग्या । एकछिन मज्जाले घाम तापेर खाना खाएपछि माछापुच्छे्र बेसक्याम्पबाट विस्तारै हामी अन्नपूणर् बेस क्याम्पको लागि प्रस्थान गर्‍याैँ । घना जङ्गल, अप्ठ्यारोबाटो, उकाली ओराली हिमालसँगको सामिप्यता प्राकृतिक मनोरम दृश्यले यात्राको दुःख भुलाउँछ ।

माछापुच्छ्रेदेखि अन्नपूर्ण आधारशिविरसम्मको बाटो भने लगभग तेर्सो प्रकृतिको थियो । चारैतिर हिमालहरु हेर्दै हामी अन्नपूर्ण बेस क्याम्प पुग्यौ । तर दुःख को कुरा त्यस दिन अन्नपूर्ण बेसक्याम्पमा दशैंको टीका भने कहीँ पनि पाउन सकेनौ । हामीले बेसक्याम्पमा भएका चार पाँच वटा होटलमा बुझ्दा टीका उपलब्ध हुन सकेन । तै पनि दशैंको दिन हामी यात्राको गन्तब्यमा पुग्न सकेकोमा हामी खुसी थियौँ । त्यस दिन हामी बेसक्याम्पमा रहेको होटल प्याराडाइज गार्डेनमा बसेर रमाइलो गरियो । खैर, यसपालि दशैंमा टीका लगाएर आशिर्वाद लिइएन पदयात्रा गरेर आनन्द लिइयाे ।

भोलिपल्ट बिहानै सुर्योदयसँगै आफ्नो आँखै अगाडी सेताम्य हिउँले ढाकिएका हिमालहरु हेर्दा साह्रै आनन्द लाग्यो । हिमालय पर्वत श्रृङ्खला, कवि गीताकारहरूले यसै मुक्तकण्ठले प्रशंसा त गर्दा रहेनछन्, सुन्दरताकाे । बिहान करिव ३ घण्टा हामीले हिमाल हेर्दै समय बितायौँ ।

यसरी आँखै अगाडि चारैतर्फ मनमोहक हिमालहरु देख्दा चर्चित पत्रकार विजय कुमार पाण्डेले एउटा अन्र्तवार्तामा भनेको वाक्य सम्झिएँ “हामी नेपालीले मूलतः दुई कुरामा गर्व गर्ने गर्छौ रे, पहिलो बुद्ध नेपालमा जन्मिएका हुन् भनेर दोस्रो हामी सँग विश्वको अग्लो शिखर सगरमाथा र अन्य ८ हजार मिटर भन्दा अग्ला हिमालहरु हाम्रो देशमा छन्, भनेर । तर, दुर्भाग्य न त हामीले बुद्धले दिएका ज्ञान र उपदेशहरु अध्ययन/पालना गर्छौ, न त हामीले कुनै हिमालहरु नै चिनेका छौ” जब आफ्नै अगाडि चारैतिर हिमालहरु देख्न पाइन्छ सायद यस्तो कुराको अनुभुति शब्दमा उल्लेख गर्न सकिन्न ।

उद्देक लाग्दो शहरको कोलाहलबाट अलि टाढा, शान्त मनोरम, प्राकृतिक छँटा, सिरसिर बहने सित्तल बतास आहा ! यो अनुभुती वणर्न गर्ने शब्द प्राज्ञले शब्दकोषमा छुटाए हुनन्, सायद ।

वास्तविक हिमालहरु चिन्हको लागि त हिमालको यात्रा नै गनुपर्ने रहेछ । बिहान ब्रेकफास्ट गरी हामी फर्कियाँै त्यस दिन फर्केर हामी ब्याम्बोमा बास बस्यौँ । अर्को दिन विस्तारै घान्द्रुक झरियो त्यसदिनको बसाई त्यहीँ भयो । अर्को दिन बिहानै पोखरा हुँदै काठमाडौंको यात्रा तय गरियो ।

प्रकृतिसँग रमाउँदै र आफ्नो व्यस्त दैनिकी जीवनशैलीबाट समय निकालेर यसरी हिमालको काखमा पुग्नुको छुट्टै आनन्द हुने रहेछ । अन्नपूर्ण पदयात्रा सके पटक-पटक नत्र एकपटक गर्नैपर्छ । कम खर्चिलो, सरल यात्रा, न्यानो आतिथ्यता, मिठो हिमाली खानासहितको यस्तो गतिलो पदयात्रा गर्ने अवसरबाट कतै तपाई छुट्नुभएको त छैन ? दशैं आयो, मरिजाने चोला हो, एक पटक घुमौं देश,, !