कुन हो सबैभन्दा पुरानो भूकम्प ? नेपालमा गएका भूकम्पहरूको विवरण हेर्नुस्

काठमाडाैँ । नेपालमा गएका भूकम्पहरू मध्ये बाउ बाजेले सुनाउने गरेकाे विं सं १९९० सालकाे र तपाईँ हाम्रो पुस्ताले भोगेको विं सं २०७२ साल बैशाख १२ गतेको बिनासकारी गोरखा भूकम्पको बारेमा निकै चर्चा हुने गरेको छ । तर नेपालमा यस बाहेक पनि अन्य थुप्रै पटक बिनासकारी भूकम्प गएकाे बिभिन्न ऐतिहासिक तथ्यहरूले देखाएका छन् ।

नेपालका प्राचीन टिपोट र अभिलेखहरूको अध्ययनले नेपालमा गएका भूकम्पहरुमध्ये ऐतिहासिक तथ्य भेटिएको सबैभन्दा पुरानो भूकम्प भनेको वि.सं. १२८० मा गएको भूकम्प  हो । यो त्यस वर्षको पौष शुक्ल प्रतिपदाका दिन गएको भनिएको छ ।बीबीसीको रिपोर्ट अनुसार उक्त अध्ययन गर्दा गोपालराजवंशावली, मण्डलवंशावली, भाषावंशावली, नेपालिकभूपवंशावलीसहित पुराना हस्तलिखित पात्राहरूमा उल्लेख गरिएका विवरणहरू भेला पारेर नेपालका भूकम्पहरुका बारे तथ्यहरू खोजिएको हो । त्यस क्रममा एकै साल पनि धेरैवटा भूकम्पहरू गएको तथ्य भेटिन्छ । चाँडचाँडै दोहोरिएका भूकम्प हरू अहिले भन्ने गरिएको पराकम्प पनि हुनसक्ने रिपोर्टमा उल्लेख छ ।

गोपालराजवंशावली अनुसार वि.सं. १३१२ को भूकम्पमा त्यसबेलाका राजा अभय मल्लको मृत्यु भएको उल्लेख छ । त्यस भूकम्पले देवल र घरहरू धेरै भत्किएको र तीन भागको एक भाग प्रजाहरूको मृत्यु भएको भन्ने विवरण छ । त्यसबेला चार महिनासम्म जमिन हल्लिरहेको वंशावलीमा उल्लेख भएकोले उसबेला पनि अहिले जस्तै पराकम्पहरू आएका रहेछन् भन्ने बुझिन्छ ।

वि.सं. १४०१ मा गएको भूकम्पलाई चाहिँ ठूलो भूकम्प भनेर गोपालराजवंशावलीमा लेखिएको छ । त्यो भूकम्प दशैँको फूलपातीका दिन गएको रहेछ । त्यसको भोलिपल्ट महाष्टमीका दिन राजा अरि मल्लको मृत्यु भएको ऐतिहासिक विवरण भेटिएको छ ।

वि.सं. १२८० देखि वि.सं. १९९० सम्ममा ४८ वटा भूकम्पहरू गएका विवरणहरू तथ्यसहित भेटिएका छन् । त्यस यता २०४५ सालमा मझौला खालको र २०७२ सालमा ठूलो भूकम्प गएका हुन् । झन्डै आठ सय वर्ष (७९५ वर्ष)को नेपालको इतिहासमा २०४५ सालको भूकम्पलाई पनि सामेल गर्दा कुल ५० वटा ठूला भूकम्प गएको देखिन्छ। कतिपय ऐतिहासिक विवरणहरूमा ती भूकम्पहरूले ठूलो क्षति पुर्‍याएको उल्लेख छ ।

नेपालमा गएका भूकम्पहरूको विवरण