लोकसेवा परीक्षाको तयारी कसरी गर्ने ? यी हुन् विज्ञका टिप्स

सरकारी जागीर खान त्यती सजिलाे चाहिँ छैन । हजाराैं परीक्षार्थीहरूकाे बीचमा आफूलाई अब्बल सावित गर्न  ठूलै तयारी चाहिन्छ । पढेर मात्र हुँदैन । बुझेर पढ्नुपर्छ । पढ्ने भनेकाे कण्ठ गर्ने मात्र हाेइन । लाेकसेवामा कडा प्रतिस्पर्धा हुने भएकाले तयारी पनि त्यसै अनुरूप गर्नुपर्ने हुन्छ । अरूभन्दा  इच्छुकहरुका लागि यतिबेलैबाट तयारी गर्दा अब हुने विज्ञापनका लागि सजिलो हुन्छ।

त्यस्ता कयौँ विद्यार्थीहरु लोक सेवा तयारीमा केन्द्रीत छन् । विज्ञहरुका अनुसार लोक सेवा तयारी गर्दा अन्य क्षेत्रमा जस्तो घोकेरमात्र पुग्दैन । लोक सेवाको परीक्षामा सफल हुनेगरी तयारी गर्ने निश्चित तरिकाहरु छन् ।

यी टिप्सहरु लोक सेवा सम्वन्धी कक्षा लिदै आएका प्रशासक र लोक सेवाको नियमित कपी जाँच गर्नेहरुसँग कुराकानी गरेर तयार गरिएको हो ।

– लोकसेवाको तयारी गर्दा व्यवहारिक पक्षमा धेरैभन्दा धेरै जानकारी हासिल गर्नुपर्छ ।

– सुशासन ऐन, सूचना हकसम्बन्धी ऐन, निजामती सेवा ऐन, नियमावली, स्थानीय सरकारी सञ्चालन ऐन, वित्तीय व्यवस्थापन ऐनजस्ता विविध व्यवहारिक पक्षको अध्ययन गरिनुपर्छ

– आवधिक योजना मज्जाले पढ्नुपर्छ । किनभने यसले सबै तह र समूहलाई कहीँ न कहीँ छोएको वा समेटेको हुन्छ । त्यसका साथै सरकारले सार्वजनिक गर्ने विभिन्न प्रतिवेदनहरू पनि पढ्नुपर्छ ।

– सम्बन्धित विषयमा काम गरिसकेका, व्यवहारिक रूपमा जानकार र अवकास प्राप्त कर्मचारी वा व्यक्तिहरूले लेखेका पुस्तक एवं लेखहरू नियमित पढ्नुपर्छ ।

– हेन्सआउट, बुक, गाइड मात्र हेरेर पुग्दैन । सम्बन्धित विषयबस्तुमा आधारित चौतर्फी ज्ञान हासिल गर्नुपर्छ ।

– बुझेर पढ्नुपर्छ, तनावमुक्त र एकत्रित भएर पढ्नुपर्छ । कम्तिमा दैनीक तीन घन्टा लोकसेवाकै तयारी गर्नुपर्छ ।

– तयारी कक्षा लिइरहेकाहरूले कक्षामा पढेका कुरा घरमा गएर दोर्होयाएर पढ्नुपर्छ । लोकसेवा परीक्षाको तयारी गरिरहेका विद्यार्थीहरूले एक वर्ष वा ६ महिना राम्रोसँग पढ्दा पास गर्न सजिलो हुन्छ ।

केही सामान्य ज्ञान प्रश्नाेत्तर

१. निर्वाचन आयोगद्वारा नेकपा एमाले र माओवादी केन्द्रबीच भएको एकीकरण खारेज गर्ने निर्णय कहिले भएको हो ?
 वि.सं. २०७७ फागुन २५
– सर्वोच्च अदालतले २०७७ फागुन २३ मा गरेको फैसला कार्यान्वयन गराउने सम्बन्धमा फागुन २५ मा बसेको बैठकले नेकपाको पार्टी एकीकरणलाई खारेज गर्ने निर्णय गरेको ।
– एकीकरणबाट बनेको नेकपा खारेज गरेसँगै आयोगले एमाले अध्यक्ष केपी ओली र माओवादी केन्द्रका अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाल प्रचण्डलाई पूर्ववत् दल कायम रहेको व्यहोरा जानकारी गराएको ।

२. नेपालले वन संरक्षण गर्दै कार्बन उत्सर्जन न्यूनीकरण सम्बन्धी सम्झौता कहिले गरेको हो ?
 वि.सं. २०७७ फागुन
– नेपालले वन संरक्षण गर्दै कार्बन न्यूनीकरण कार्यक्रम कार्यान्वयनमा ल्याएको छ ।
– नेपाल प्रशान्त एसिया क्षेत्रमा कार्बन सम्झौता गरेर लाभ लिने पाँचौँ मुलुक हो । विश्वमा भने नेपाल १२ औँ मुलुक हो ।
– विश्वका औद्योगिक मुलुकले बढी कार्बन उत्सर्जन गर्दा कम उत्सर्जन गर्ने तथा उत्सर्जन नै नगर्ने मुलुकले पनि उत्तिकै प्रदूषणको हानि व्यहोर्नु परेको छ । त्यो असन्तुलनलाई कम गर्न औद्योगिक मुलुकले नेपालजस्ता कार्बन कम उत्सर्जन गर्ने र वन तथा वातावरण संरक्षणमा योगदान दिने मुलुकलाई क्षतिपूर्ति वा पुरस्कारवापतको रकम तिर्नुपर्ने अवधारणाको विकास भएको छ । सोहीअनुसार विश्व बैङ्कमार्फत नेपालले पाचँ अर्ब रुपियाँभन्दा बढी रकम पाउने ।

३. संयुक्त राष्ट्र सङ्घीय आर्थिक तथा सामाजिक परिषद्अन्तर्गतको लागू औषध नियोगको सदस्यमा नेपाल कहिले चयन भएको हो ?
 सन् २०१९ मे ७ (नेपाल पहिलो पटक निर्वाचित भएको)
– सो समितिमा नेपाल सन् २०२० देखि २०२३ सम्मको अवधिका लागि निर्वाचित भएको ।
– नियोगको सदस्यमा नेपालसँगै एसिया प्रशान्त क्षेत्रबाट चीन, जापान, थाइल्यान्ड, बहराइन, काजकिस्तान, तुर्कमेनिस्तान र पाकिस्तान चयन भएका ।
– लागू औषधसम्बन्धी सन्धिमा नेपालद्वारा सन् २००३ मा हस्ताक्षर गरिएको साथै सन् २०११ मा अनुमोदन गरिएको ।
– यस सन्धिमा हाल १८६ राष्ट्र आबद्ध भएका ।

४. अन्तर्राष्ट्रिय वन दिवस कहिले मनाइन्छ ?
 मार्च २१
– (संयुक्त राष्ट्र सङ्घले सन् २०१२ डिसेम्बर २१ मा हरेक वर्ष मार्च २१ मा यो दिवस मनाउने निर्णय गरेको ।)

५. अमिलो मह कुन देशमा पाइन्छ ?
 ब्राजिल

६. वल्र्ड डिजिटल कम्पिटिटिभनेस इन्डेक्स २०२० अनुसार पहिलो पाँच स्थानमा पर्न सफल राष्ट्र कुन–कुन हुन् ?
 क्रमशः अमेरिका, सिङ्गापुर, डेनमार्क, स्वीडेन र हङकङ

७. बोस्टन टी पार्टी केसँग सम्बन्धित छ ?
 अमेरिकी स्वतन्त्रता सङ्ग्राम

८. तराई प्रदेशमा मात्र फैलिएको प्रदेश कुन हो ?
 प्रदेश नं. २

९. अडियो क्यासेटका आविस्कारक को हुनुहुन्छ ?
 लो ओट्टेन्स (डच इन्जिनियर)
– उनको आविस्कारको कारण विश्वका सङ्गीत श्रोताहरूको जीवनशैलीमै व्यापक पारिवर्तन आएको थियो ।
– तर, कालान्तरमा सीडीको जमानासमेत सकिएर पेनड्राइभहरूमा गीत सङ्गीत सजिलै बोकेर हिँड्न सकिने भएकाले क्यासेट चक्काको प्रचलन सुस्ताउन पुग्यो ।

१०. सबैभन्दा बढी स्थानीय तह पिछडिएको क्षेत्रमा परेको जिल्ला कुन हो ?
 बझाङ
– पिछडिएको क्षेत्रमा पर्ने नगरपालिकाको सङ्ख्या ८ र गाउँपालिकाको सङ्ख्या ४९ रहेको ।
– सरकारले २०७४ आश्विन २५ मा विभिन्न ५७ स्थानीय तहलाई पिछडिएको क्षेत्रमा समावेश गरेको ।

११. इतिहासका पिता भनी कसलाई चिनिन्छ ?
 हेरोडोटस (प्राचीन ग्रिक दार्शनिक)

१२. इटालियन अन्वेषक क्रिष्टोफर कोलम्बसले युरोपबाट अमेरिका पुग्ने बाटो कहिले पत्ता लगाउनुभएको थियो ?
 सन् १४९२

१३. विश्वका कुन शासकलाई वार टाइम प्राइम मिनिस्टर भनेर पनि चिनिन्छ ?
 सर विन्स्टन चर्चिल (ब्रिटिस प्राइममिनिस्टर)

१४. विश्व बैङ्कको प्रधान कार्यालय कहाँ रहेको छ ?
 वासिङ्टन डिसी (अमेरिका)

१५. गोरखापत्रको प्रकाशन सुरुवात कहिलेदेखि भएको हो ?
 वि.सं. १९५८ वैशाख २४
– तत्कालीन राणा प्रधानमन्त्री देवशमशेरका पालादेखि यसको प्रकाशन सुरु भएको ।
– सुरुमा गोरखापत्र साप्ताहिक रूपमा प्रकाशित हुने गरेको ।
– वि.सं. १९८४ वैशाख १३ मा गोरखापत्रमा पहिलोपल्ट तस्बिर छापिएको ।
– वि.सं. २००३ पौष ८ देखि हप्तामा ३ पटक प्रकाशित हुन थालेको ।
– वि.सं. २०१७ फागुन ७ देखि दैनिक रूपमा प्रकाशित हुन थालेको ।
– वि.सं. २०१९ असारबाट शनिबारीय परिशिष्टाङ्क प्रकाशन सुरु ।
– वि.सं. २०५९ असार १ देखि गोरखापत्र रङ्गीन छापिन थालेको ।
– वि.सं. २०६४ आश्विन १ देखि बहुभाषिक रूपमा प्रकाशित हुन थालेको ।

१६. कुन हिमाललाई अफ्रिकाको छानो भनेर चिनिन्छ ?
 किलिमञ्जरो
– अफ्रिकी महादेशको तान्जनियामा अवस्थित यो हिमाल त्यहाँको आकर्षक पर्यटकीय गन्तव्य पनि हो ।
– यो अफ्रिकाको सबैभन्दा अग्लो हिमालका रूपमा रहेको ।
– यो हिमाल आरोहण गर्दा विशेष तयारी र हिमाल चढ्दा चाहिने विशेष उपकरणहरू आवश्यक नपर्ने तर उचाइका कारण हुने ‘अल्टिच्युड सिक्नेस’ भने लाग्न सक्ने ।

१७. प्रथम महिला उद्यमी हरित औद्योगिक ग्राम कहाँ स्थापना गरिने भएको छ ?
 पाँचखाल (काभ्रे)

१८. ‘लोलुफेरा अभियान’ केसँग सम्बन्धित छ ?
 पदयात्रा

१९. नेपालमा पहिलोपटक कुसुन्डा भाषाको पढाइ औपचारिक रूपमा कहाँ सुरु गरिएको छ ?
 लमही (दाङ)

२०. नेपालको कुन ठाउँमा ‘हिमचितुवा अनुसन्धान केन्द्र’ स्थापना गर्ने निर्णय भएको छ ?
 ताप्लेजुङको कञ्चनजङ्घा संरक्षण क्षेत्र

२१. तेक्वान्दो खेललाई आधिकारिक रूपमा ओलम्पिकमा कहिलेदेखि समावेश गरिएको हो ?
 सन् २००० को सिड्नी ओलम्पिकदेखि

२२. बारुदी सुरुङमुक्त घोषित हुने पहिलो एसियाली राष्ट्र कुन हो ?
 नेपाल

२३. नेपाललाई कहिलेसम्म शून्य भोकमरी मुलुक (श्भचय ज्गलनभच) मुलुक बनाउने योजना छ ?
 सन् २०२५

२४. पछिल्लो वनस्रोत सर्वेक्षणअनुसार तराईमा प्रतिवर्ष कति वन विनास भएको छ ?
 ०.४४ प्रतिशत
– त्यस्तै, चुरे क्षेत्रमा प्रतिवर्ष ०.१८ प्रतिशतले वन विनास भइरहेको ।
– वनस्रोत सर्वेक्षण २०१६ अनुसार नेपालमा वनले ओगटेको क्षेत्र ४४.७४ प्रतिशत रहेको ।
– नेपालमा सबैभन्दा बढी वन मध्य पहाडी क्षेत्र (३७.८० प्रतिशत) मा रहेको ।
– नेपालमा औसत प्रतिहेक्टर रुख सङ्ख्या ४३० रहेको ।
– सन् १९९० को वनस्रोत सर्वेक्षणअनुसार नेपालमा वनक्षेत्रले ओगटेको भूभाग ३९.६ प्रतिशत रहेको ।

२५. गगनपुर (प्रस्तावित) अन्तरिक्ष बस्तीको योजनाकार को हुनुहुन्छ ?
 सुशान्त खड्का

२६. ग्लोबल पोजिसनिङ सिस्टम (जीपीएस) को सुरुवात कुन देशबाट भएको हो ?
 अमेरिका
– यो प्रविधि पहिलोपल्ट सन् १९७३ मा अमेरिकी रक्षा विभागमा प्रयोगमा ल्याइएको । पूर्ण क्षमताका साथ यो प्रविधि सन् १९९५ देखि प्रयोगमा आएको ।
– आकाशबाट लिइएको चित्रबाट सम्बन्धित ठाउँको बारेमा जानकारी लिन सकिने यो प्रविधिको विकासमा बाडफोर्ड पार्किन्सन, रोजर एल एस्टोन र इभान ए गेटिङको योगदान रहेको ।
– यो स्पेस–बेस्ड स्याटेलाइट नेभिगेसन सिस्टम हो ।

२७. सूचना प्रविधिको क्षेत्रमा प्रयोग हुने ADSL को पूरा रूप के हो ?
 Asymmetric Digital Subscriber Line (ADSL)

२८. सूचना तथा सञ्चारको सबैभन्दा पुरानो सेवा कुनलाई मानिन्छ ?
 हुलाक सेवा

२९. ‘नेपाल आँखा बैङ्क’ को स्थापना कहिले र कहाँ भएको हो ?
 सन् १९९४, तिलगङ्गा (काठमाडौँ)
– आँखाको नानी प्रत्यारोपण गर्ने सुविधा प्रदान गर्ने उद्देश्यले यसको स्थापना भएको ।
– अन्तर्राष्ट्रिय आँखा बैङ्कहरूको सङ्घ बाल्टिमोर (अमेरिका) को प्राविधिक सहयोग एवं सहायतामा यस बैङ्कको स्थापना भएको ।
– आँखा दान गर्ने व्यक्ति मरेको १२ घण्टाभित्र आँखाको सबैभन्दा बाहिरपट्टि रहेको पातलो झिल्ली अर्थात् कोर्निया झिकी यस बैङ्कमा सुरक्षित साथ राखी अर्को व्यक्तिमा
प्रत्यारोपण गरिने ।

३०. रावलपिण्डी रिजोलुसन नामक कार्यक्रम केसँग सम्बन्धित छ ?
 बाल मजदुरी उन्मूलन