शिक्षक आन्दोलनको प्रभावः निजी विद्यालय मालामाल, सरकारीको झनै बेहाल !

अनुसा थापा
गत चैत २० गतेदेखि देशभरका शिक्षकले राजधानीकेन्द्रित आन्दोलन गरे । सो आन्दोलन २९ दिनसम्म चल्यो । शिक्षक आन्दोलनका कारण विद्यार्थी भर्ना अभियान प्रभावित बने । नयाँ भर्ना खोलेर धमाधम विद्यार्थी भर्ना गरेर सामुदायिक विद्यालयको शैक्षिक स्तर उकास्नुको साटो शिक्षकहरु आफ्नो व्यक्तिगत स्वार्थ पुरा गर्न माग गर्दै सडकमा आए ।

जनताले तिरेको करबाट तलब खाएका, पोशाक लगाएका शिक्षकहरुले माइतीघरदेखि नयाँ बानेश्वरसम्म रमिता देखाए । उनीहरुले आफ्नो कर्तव्यको समेत ख्याल गरेनन् । हुन त राजनीतिक पार्टीको झोला बोकेर सडकमा आएका उनीहरुलाई विद्यार्थीको भविष्यको के मतलब ?

पहिलेपहिले बुढापाकाले भन्थे,‘एउटा नबिग्रिकन अर्को सप्रिँदैन् ।’ शिक्षकको हड्तालका कारण देशभरका सामुदायिक विद्यालय ठप्प बन्यो । स्कुल खोल्ने कुनै सुरसार नदेखिएपछि विद्यार्थीहरु निजी विद्यालयमा गए । आफ्नो सन्तान सरकारीमा हाल्छु भनेर पर्खेर बसेका अभिभावकहरुले पनि बाध्य भएर निजीमै भर्ना गरे ।

शिक्षकहरुले स्कुल नै फर्किनुपर्दैन् जस्तोगरी आन्दोलन गरे । तर, सरकारसँग ९ बुँदे सहमति गरेपछि उनीहरु विद्यालय फर्किए । विद्यालय फर्किएर पनि कसलाई पढाउने ? डेक्स–बेञ्चलाई ? विद्यार्थीजति निजीतिर लागिहाले । विद्यार्थी भर्ना गर्ने बेलैमा आन्दोलन गर्नुको पछाडि शिक्षकहरुको खराब नियत देखिएको छ ।

शिक्षकहरुले कहिलेपनि विद्यार्थीको भविष्यबारे सोचेनन् । उनीहरु सरकारी विद्यालयका विद्यार्थी भएपनि छोराछोरी निजीमा पढाउँछन् । किन कि उनीहरुलाई आफैंमाथि विश्वास छैन् । अर्काका छोराछोरी त पास हुन् कि फेल, उनीहरुलाई के मतलब । शिक्षकहरुले आफ्नो स्वार्थ हेरे तर विद्यार्थीको भविष्य हेरेनन् ।

केही समयअगाडि प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीले भनेका थिए,‘असारमा धान रोप्यो भने मात्र मंसिरमा फल्छ ।’ उनले भनाइको तात्पर्य जुन कुरा पनि समय हेरेर गर्नुपर्छ भन्ने हो । यद्यपि, शिक्षकहरुले त्यो हेरेनन् । जतिबेला विद्यार्थी भर्ना गर्नुपर्ने थियो, त्यतिबेला सडकमा आए ।

अहिले सरकारी विद्यालय खाली भए, निजी मालामाल । शिक्षक आन्दोलन निजी विद्यालयका लागि कमाउने अवसर बन्यो । सरकारी विद्यालयका शिक्षकलाई त के छ–नपढाएपनि तलब आइहाल्छ । स्कुलमा विद्यार्थी होस् कि नहोस्, सरकारले खुरुखुरु तलब खातामा हाल्दिहाल्छ । विद्यार्थी नहुँदा सरकारी विद्यालयका शिक्षकहरु झनै खुशी हुन्छन् ।

पढाउनै पर्दैन् । विद्यालय आउँछन्, हाजिर गर्छन्, राजनीतिक गफगाफ गर्छन् अनि घरतिर लाग्छन् । सरकारले गफ गरेको तलब शिक्षकहरुलाई खुवाइरहेको छ । शिक्षकहरुले आफ्नो कर्तव्य पुरा नगर्दा अघिल्लो वर्षको कक्षा आठको परीक्षामा धेरै सरकारी विद्यालयको रिजल्ट शून्य आएको थियो ।

शिक्षक पेशा गरिमामय पेशा भएपनि जनताले उनीहरुलाई खासै राम्रो नजरले हेर्दैनन् । कारण फेरि शिक्षकहरु नै हुन् । विद्यालयमा भ्रष्टाचार हुन्छ भन्ने कुरा त हरेक जनतालाई थाहा छ । भवन निर्माणलगायत अन्य शीर्षकमा आएको बजेटमाथि भ्रष्टाचार गरिन्छ । निर्माणका लागि आएको बजेटबाट थोरैको काम गर्ने र धेरै गोजीमा हाल्ने प्रवृत्ति छ ।

अर्कोतर्फ, विद्यार्थीका लागि आएको कापी, कलम, झोलालगायतका आवश्यक सामानहरु पनि हिनामिना हुने गरेको छ । शिक्षकहरुले ती सामान लगेर स्टेशनरीमा बेच्ने अभिभावकहरुको आरोप छ । शिक्षकहरु कस्तो हुनुपर्छ ? सभ्य र भद्र । किन कि उनीहरुकै सिको विद्यार्थीले सिक्छन् ।

माइतीघरमा आएका शिक्षकहरु हेर्दा साँच्चै यिनीहरु शिक्षक हुन् ? भनेर सोच्नुपर्ने देखिन्थ्यो । गुट्खा खाएर हिँडेका छन् । कपालमा कलर गरेका छन्, शरीरमा ट्याटु हानेका छन् । चुरोट तानेका छन् । यस्ता पनि शिक्षक हुन्छन् ? अब प्रश्न उठ्छ–यस्ता शिक्षकले पढाएका विद्यार्थी कस्ता होलान् ?

स्कुलको सामान चोरेर स्टेशनरीमा बेच्ने शिक्षकहरुले विद्यालयको हाजिरी कापी र घण्टी झोलामा हालेर ल्याए । सडकमा हाजिरी गर्थे, घण्टी बजाउँथे । सरकारी स्कुलभित्र भएका हरेक सामान सरकारी सम्पत्ति हुन् । ती सामान स्कुलको परिसरबाहिर लैजान मिल्दैन् । ल्याएमा कानुनविपरीत हुन्छ ।

तर, उनीहरुले माइतीघरमा ल्याएर हाजिरी गरे । घण्टी बजाएर रमिता देखाए । त्यतिमात्र नभएर आन्दोलनको नाममा नेपाल शिक्षक महासंघले शिक्षक र विद्यालय कर्मचारीहरुसँग आन्दोलनका निम्ति एक हजारदेखि पाँच हजार रुपैयाँसम्म लेबी उठायो । सदस्यता वर्षैपिच्छे नवीकरण गराइन्छ । त्यसबखत पनि पैसा तिर्नुपर्ने हुन्छ ।

महासंघले देशमा संविधान नै छैन्, जनताको छोराछोरी पढाउनै पर्दैन, जनताले हामीलाई केही गर्नै सक्दैनन् जस्तो सोच्यो । महासंघले बोलाउँदैमा शिक्षकहरु सडकमा आए । उनीहरुले आफूले के भनेर जागिर खाएको थिए भन्ने नै बिर्सिए । विद्यार्थीको भविष्यसँग जोडिएको विद्यालयमा हड्ताल गर्न पाइँदैन् ।

तर, शिक्षकहरुले ऐनकानुनलाई वास्तै गरेनन् । शिक्षकहरुको कारण विद्यार्थी र अभिभावक त मर्कामा परे नै, सर्वसाधारणले पनि दुःख पाए । रत्नपार्क जानुपर्नेहरु कोटेश्वरबाट हिँड्नुपर्ने बाध्यता थियो । अर्कोतिर, कोटेश्वर आउनेहरु रत्नपार्कबाट हिँड्थे । आफ्नो फाइदाका लागि जनतालाई दुःख दिनुहुँदैन् भन्ने शिक्षकले सोचेनन् ।

उनीहरुले नुनको सोझासमेत गरेनन् । जनताले तिरेको करबाट तलब खाएका उनीहरुले जनतालाई नै दुःख दिए । आफ्नो माग पुरा गर्ने नाममा जनतालाई दुःख दिनुहुँदैन भन्नेसम्म थाहा नभएका शिक्षकहरुले अरुले के ज्ञान दिनु ? सडक ढाकेर नाँच्थें, गीत गाँउथे, मादल बजाउँथे । शिक्षक महासंघ जिन्दावाद भन्दै नाराबाजी गरिन्थ्यो ।

अन्तिममा ‘निच्च’ परेर शिक्षकहरु विद्यालय फर्किनुपर्यो । घण्टौं हिँड्न बाध्य बनाइएका जनताले तिरेकै करबाट तलब खानुपर्यो । अभिभावक धन्न चुप लागे । उनीहरुको क्रियाकलाप विद्यालयबाटै लखेट्नुपर्ने खालको छ । शिक्षकहरु सेवासुविधा खोज्छन् । उनीहरुलाई बढीबढी सेवासुविधा चाहिएको छ ।

तर, उनीहरुले नपढाउँदा विद्यार्थीहरु धमाधम फेल भइरहेका छन् । त्यसको जवाफदेही कसले लिने ? शिक्षकहरुले जनताको छोराछोरीको भविष्य उज्याँलोतर्फ होइन्, अन्धकारतर्फ धकेलिरहेका छन् । सरकारी विद्यालयको गुणस्तर वर्षेनि खस्किँदै गर्दा शिक्षकहरुले त्यसको जिम्मा लिनुपर्ने होइन् ?

यद्यपि, शिक्षकहरुमा कहाँ त्यति नैतिकता छ र ? सेवासुविधा खोज्नेले आफ्नो दायित्व पुरा गर्नुपर्छ कि पर्दैन् ? यहाँ ३४ हजारदेखि ७० हजार रुपैयाँसम्म तलब खाने शिक्षकहरु छन् । चाडपर्व पेश्की पाउँछन्, उपचार खर्च पाउँछन् । तैपनि पुगेन भन्छन् । सरकारी स्कुलका शिक्षकहरुले बसिबसि तलब खान पाएका छन् ।

किन कि वर्षमा अधिकांश दिन त बिदा हुन्छ । ३६५ मध्ये जम्मा १५५ दिन पढाउँछन् । तर, वर्षभरिको तलब खान्छन् । सरकारी स्कुलमा पढ्ने गरिबका बच्चा हुन्छन् । सरकारले निःशुल्क भनेपनि सरकारी विद्यालयहरुले विभिन्न शीर्षकमा शुल्क लिन्छन् । तिर्न नसक्नेलाई निकालिदिन्छन् ।

धादिङमा २१ सय रुपैयाँ शुल्क तिर्न नसक्दा एक विद्यार्थीले आत्महत्या गरे । योभन्दा पीडादायी कुरा के होला ? भर्ना फिस तिर्न नसक्दा, पोशाक हाल्न नसक्दा, जाँच फिस तिर्न नसक्दा र कलमकापी किन्ने पैसा नहुँदा धेरै विद्यार्थीले बीचमै स्कुल छोड्छन् । यो क्रम अहिले पनि चलिरहेकै छ ।

सरकारले एउटा विद्यार्थीलाई १५ रुपैयाँ खाजा खर्च दिएको छ । त्यसमा स्थानीय पालिकाले १० रुपैयाँ थपिदिएर २५ रुपैयाँ बनाइदिएको छ । १ कक्षादेखि १० कक्षासम्म पढ्ने विद्यार्थीले खाजा खर्च पाउँछन् । शिक्षकहरुले विद्यार्थीको संख्या सयौंमा देखाएर सरकारबाट पैसा लिन्छन् । तर, वास्तवमा जम्मा २० जना हुन्छन् ।

अनि प्रिन्सिपलदेखि लिएर शिक्षकसम्मले सो रकममा भ्रष्टाचार गर्ने । त्यही विद्यार्थीलाई आएको पैसाबाट शिक्षकहरुले खाजा खान्छन् । जनताको छोराछोरी नपढाउने, राजनीतिक पार्टीको कार्यक्रममा जाने । राजनीतिक पार्टीकै सदस्यता लिएर जागिर खाने । अवस्था यस्तो छ कि स्कुलमा विद्यार्थी तीन जना छन्, शिक्षक ११ जना ।

योभन्दा लाजमर्दो कुरा के होला । शिक्षक सुध्रिने हो भने विद्यालयहरुमा विद्यार्थीको संख्या बढ्छ । त्यसका लागि त शिक्षकहरुले राम्ररी पढाउने, निःशुल्क कापीकलम, पोशाकको व्यवस्था मिलाउने, कुनै शीर्षकमा शुल्क नलिने हो भने विद्यार्थीहरु पढ्न आइहाल्छन् नि । सबै जनता साक्षर भएपनि त्यसको फाइदा राष्ट्रलाई हुन्छ ।

ती विद्यार्थीको अभिभावकलाई हुन्छ । पढ्ने रहर हुँदाहुँदै पैसाको कारणले कसैले बीचमै पढाइ छोड्न नपरोस् । गरिबले पढ्नै नपाउने हुन्छ र ?