यी हुन् नेपालको संविधान २०७२ ले ब्यवस्था गरेका ३१ वटा मौलिक हकहरु

मौलिक हक भनेको के हो ?

नागरिक भएकै कारणबाट प्राप्त गर्ने अधिकारलाई मौलिक अधिकार भनिन्छ । यस्ता मौलिक अधिकार मानव अधिकारको सिद्धान्तसँग प्रत्यक्षरूपमा जोडिएका हुन्छन् । हरेक मानिसले राज्यको नागरिक भएर प्राप्त गर्ने मौलिक मानव अधिकारका सम्बन्धमा मानव अधिकारको विश्‍वव्यापी घोषणापत्रले पनि परिभाषित गरेको छ ।

नेपालको संविधान (२०७२) मा मौलिक हकमा ३२ वटा धारा रहेका छन् । मौलिक हक कसैका लागि बढी र कसैका लागि कम भन्ने हुँदैन । यो सबै नागरिकलाई बराबररूपमा लागू हुनेगर्छ । तर, अपाङ्गता भएका नागरिकका केही विशिष्ट अधिकार, जसलाई विशेष किसिमले सम्बोधन गर्नुपर्ने भएका कारणले गर्दा ८ वटा धारामा अपाङ्गता भएका व्यक्तिहरूसँग सम्बन्धित अधिकारलाई अपाङ्गता भएका नागरिक वा अन्य सीमान्तकृत नागरिकलाई सम्बोधन हुनेगरी उल्लेख गरिएको छ । ती व्यवस्थालार्इ निम्न अनुसार क्रमैसँग व्याख्या गरिएको छ ।

यी हुन् नेपालको संविधान २०७२ ले ब्यवस्था गरेका ३१ वटा मौलिक हकहरु 

धारा १६: सम्मान पूर्वक बाँच्न पाउने हक
धारा १७: स्वतन्त्रताको हक
धारा १८: समानताको हक
धारा १९: सञ्चारको हक
धारा २०: न्याय सम्बन्धि हक
धारा २१: अपराध पिडितको हक
धारा २२: यातना बिरुद्धको हक
धारा २३: निवारक नजर बन्द बिरुद्धको हक
धारा २४: छुवाछूत तथा भेदभाव विरुद्धको हक
धारा २५: सम्पतिको हक
धारा २६: धार्मिक स्वतन्त्रताको हक
धारा २७: सूचनाको हक
धारा २८: गोपनीयताको हक
धारा २९:
शोषणबिरुद्धको हक
धारा ३०: स्वच्छ वातावरणको हक
धारा ३१: शिक्षा सम्वन्धि हक
धारा ३२: भाषा र संस्कृतिको हक
धारा ३३: रोजगारीको हक
धारा ३४: श्रमको हक
धारा ३५: स्वास्थ्य सम्बन्धी हक
धारा ३६: खाद्य सम्वन्धी हक
धारा ३७: आवासको हक
धारा ३८: महिलाको हक
धारा ३९:
बालबालिकाको हक
धारा ४०: दलितको हक
धारा ४१: ज्येष्ठ नागरिकको हक
धारा ४२: सामाजिक न्यायको हक
धारा ४३: सामाजिक सुरक्षाको हक
धारा ४४: उपभोक्ताको हक
धारा ४५: देश निकाला बिरुद्धको हक
धारा ४६: संबैधानिक उपचारको हक