प्रभु साहलाई जनताको प्रश्न,‘बालेनले आफ्ना जनताको जनधनको सुरक्षा गर्दा विरोध किन माननीयज्यू ?’

अनुसा थापा
केही महिनाअगाडि काठमाडौंको इन्द्रचोकस्थित भेडासिंह बाङ्गेमुढामा एउटा घरमा दिँउसै आगो लाग्यो । दिँउसो आगो लागेको भएपनि समयमै नियन्त्रणमा लिन सकिएन । साँघुरो गल्लीका बीच भएको सो घरसम्म दमकल पुग्नै हम्मेहम्मे पर्यो । सो आगलागीमा परेका उक्त घरमा बहालमा बस्ने दोलखाकी एक वृद्ध महिलाको मृत्यु भयो ।

त्यसको केही समयअगाडि ललितपुरको धोबिघाटस्थित एक कबाडी गोदाममा आगलागी भयो । दमकल छिर्न सक्ने सडक नभएकाले आगोले ठूलो रुप लियो । सो घटनामा पनि धेरै घाइते भएका थिए । यो त उदाहरण मात्र हो । काठमाडौं उपत्यकाका सडकहरु निकै साँघुरो छन् ।

जसका कारण दमकल बेलैमा निस्किएपनि साँघुरो सडकका कारण घटनास्थलसम्म पुग्नै सक्दैन । आगो लाग्नुको प्रमुख तीन कारण छन् । पहिलो–बिजुली सर्ट, दोस्रो–ग्याँस लिक, तेस्रो–घनाबस्तीमा कबाडी गोदाम, ग्याँस डिपो, पेट्रोलपम्प, पार्टी प्यालेस, वर्कसप, ड्राइभिङ सेन्टर र रिकण्डिशन राख्न दिनु । अहिले सबैको घरमा ग्याँस र बत्ती छ ।

खाना पकाउन सबैले ग्याँसको प्रयोग गर्छन् । ग्याँस ‘बम’ हो । कतिबेला पड्किन्छ भन्न सकिन्न । ग्याँस सतर्क भएन चलाएन भने दुर्घटना हुन सक्छ । घरमा जति वटा कोठा हुन्छन्, त्यतिवटै ग्याँस हुन्छ । एउटा ग्याँस पड्किनेबित्तिकै अरु पनि पड्किन्छ । क्षतिको त अन्दाजा पनि लगाउन सकिँदैन ।

बजारमा भएका ग्याँसका सिलिण्डरहरु सबै थोत्रा पुराना छन् । कुच्चिएका, ठोक्किएका, रंग उत्रिसकेका सिलिण्डरहरुमा ग्याँस भरेर बजार पठाउने क्रम जारी छ । तर, सरकारले त्यस्ता सिलिण्डर उद्योगीमाथि अनुगमन गरेर कारबाही गरेको पाइँदैन । बत्ती अत्यन्तै आवश्यक छ । तर, यो पनि एकदमै सतर्क भएर प्रयोग गर्नुपर्छ ।

हाइभोल्टेज आउँदा करेण्ट सर्ट भएर आगलागी हुने जोखिम हुन्छ । पछिल्लो समय काठमाडौं उपत्यकामा घनाबस्ती छ । काठमाडौं, ललितपुर र भक्तपुरमै मानिसको चाप बढेको छ । र, त्यहीँ बस्तीको बीचमा छ–कबाडी गोदाम । कबाडी संकलन गरेर त्यस्ता गोदाममा ल्याएर छुट्याइन्छ ।

गोदाममा प्लास्टिक, कागज, ड्रम, कार्टुनलगायत ह्वारह्वारती बल्ने सामानहरु हुन्छन् । केही कारणबस् आगो लाग्यो भने त्यो आगो बस्तीसम्मै पुग्छ । २०७४ फागुन ३ गते केपी शर्मा ओली दोस्रोपटक प्रधानमन्त्री भए । उनको सरकारमा गृहमन्त्री बने– रामबहादुर थापा ‘बादल’ ।

उनले कालीमाटी र बल्खुको तरकारी बजार, उपत्यकाभित्रका बसपार्क, कबाडी गोदाम, ड्राइभिङ सेन्टर, वकर्सप, गाडीको पार्टपूर्जा पसललगायत उपत्यकाबाहिर सार्ने निर्णय गरेर ३५ दिने सूचना जारी गरे । यी व्यवसाय घनाबस्तीका बीच राख्दा उपत्यका अस्तव्यस्त बनेको, ट्राफिक जाम बढेको, प्रदूषण भएको र जोखिम बढेको ठहर गर्दै उनले सो निर्णय गरेका हुन् ।

उपत्यकाबासी कबाडी संकलन गोदाम हटाउनुपर्ने, ग्याँसको डिपो अन्यत्रै सार्नुपर्ने, पेट्रोलपम्प सुरक्षित स्थानमा सार्नुपर्ने माग राख्छन् । जुन सरकारले सुनुवाइ गरेको छैन । सरकारको पहिलो प्राथमिकताको जनताको ज्यान पर्नुपर्ने हो । विडम्बना, त्यसो हुन सकेको छैन ।

कबाडी गोदाममा एमाले नेता र आजपाका अध्यक्ष प्रभु साहको लगानी भएको अहिलेको घटनाक्रमले देखाउँछ । प्रभु साहले एक कार्यक्रममा भनेका थिए,‘कबाडी गोदामहरु काठमाडौंबाट हटाउन पाइँदैन ।’ जनता उनलाई प्रश्न गर्छन्,‘कबाडी गोदामका कारण केही भयो भने तपाईँले जिम्मा लिनुहुन्छ ? भोटका लागि जनताको ज्यान दाउमा राख्न मिल्छ ?’

२०७९ वैशाख ३० गते भएको स्थानीय तहको निर्वाचनमा काठमाडौं महानगरबासीले मेयरमा स्वतन्त्र उम्मेदवार बालेन्द्र साहलाई जिताए । उनलाई ६३ हजारभन्दा बढी जनताले मतदान गरेका छन् । काठमाडौंका लागि के गर्ने, नगर्ने ? त्यो बालेनको अधिकार हो । काठमाडौंबासीको सुरक्षा गर्ने र काठमाडौंलाई सफा बनाउने बालेनको दायित्व हो ।

उनले आफ्नो दायित्व पुरा गरिरहेका छन् । अनि प्रभु साह को हो, बालेनलाई यो गर, त्यो गर भन्ने ? काठमाडौंका लागि प्रभु साह को हो ? कोही न कोही । आफ्नो लगानी फस्छ भनेर काठमाडौंबासीको ज्यान जोखिममा पार्न मिल्छ ? हिजो माओवादी जनयुद्धको क्रममा भूमिगत गएका उनले बैंक लुटेको र शहरी विकासमन्त्री हुँदा भ्रष्टाचार गरेको पैसा कबाडी गोदाममा लगाएका छन् ।
त्यो लगानी डुब्छ भन्ने डरले उनले कबाडी गोदाम सञ्चालकहरुलाई उचालेका छन् । कबाडी गोदाम हटाउन पाइँदैन भनेर अहिले बुरुकबुरुक उफ्रिरहेका उनलाई काठमाडौंबासीले उपत्यकाभित्र छिर्नै दिँदैनन् अनि मात्र उनको चेत खुल्छ । त्यति नै माया लाग्छ भने कबाडी गोदाम सबै आफ्नो जिल्लामा राखे भो ।

आफ्नो व्यक्तिगत फाइदाका लागि कसैले कसैको ज्यान जोखिममा पार्न पाउँदैन । काठमाडौंलाई अस्तव्यस्त र दुर्गन्धित बनाउन मिल्दैन । काठमाडौंको हित सोच्ने काम बालेनको हो । उनलाई आफ्नो काम गर्नबाट रोक्ने अधिकार कसैलाई पनि छैन । यो कुरा प्रभु साहजस्ताले बुझ्न आवश्यक छ ।

कबाडी सञ्चालक जतिसुकै उफ्रेपनि महानगर पछि हट्नुहुँदैन । कबाडी गोदाम हटाउन महानगरबासीले महानगरलाई साथ र समर्थन गरेका छन् । महानगरले जेसुकै भएपनि कबाडी गोदाम हटाओस् । काठमाडौं उपत्यकामा अहिले कहीँ–कतै खाली ठाउँ छैन । सबैतिर घरैघर छ ।

घरहरुको बीचमा कबाडी गोदाम छ । कबाडी गोदाममा केही कारणबस् आगलागी भयो भने छेउछाउका घरहरु पनि जल्छन् । व्यवस्थित शहर बनाउनका लागि शहरी विकास मन्त्रालय र काठमाडौं उपत्यका विकास प्राधिकरण खडा गरिएको छ । तर, दुवै निकाय आफ्नो दायित्व निर्वाह गर्न चुकेको छ ।

मन्त्री आउँछन्, आफ्नो व्यक्तिगत फाइदा लिन्छन्, जान्छन् । शहर कस्तो बनाउने ? उनीहरुसँग भिजन नै छैन । प्राधिकरण नाम मात्रको बनेको छ । प्रभु साह आफैंपनि शहरी विकासमन्त्री भए । तर, उनले शहर सुधार्नमा कुनै चासो देखाएनन् । जनताको ज्यान जोखिममा राखेर जनतालाई रातभर सुत्न नदिएर कबाडी गोदाम सञ्चालन गर्न मिल्छ ?

बालेनको काम देशभरका जनताले देखेका छन् । त्यसैले देशभरका जनताले उनलाई मनपराउँछन् । त्यसैले प्रभु साहले आफ्ना केही कार्यकर्ता उचालेर बालेनविरुद्ध नाराबाजी गर्दैमा केही हुने छैन । बालेनको केही पनि बिग्रिँदैन । बरु, बालेनसँग पंगा लिँदा प्रभु साहलाई नै क्षति हुन्छ ।

कहिले माओवादी, कहिले एमाले, कहिले स्वतन्त्र त कहिले आजपा । सर्पले काचुली फेरेभन्दा छिटो पार्टी फेर्ने उनको आनाबानी जनतालाई राम्ररी थाहा छ । नेपालको संविधान, २०७२ ले स्थानीय तहलाई अधिकारसम्पन्न बनाएको छ । कर उठाउने, आफ्नो पालिका व्यवस्थित बनाउने, आफ्ना नगरबासीको जनधनको सुरक्षा गर्ने अधिकार स्थानीय तहलाई छ ।

तर, यति सामान्य कुरा पनि प्रभु साहले बुझेनन्जस्तो छ । बालेनले संविधानले दिएको अधिकारभित्र रहेर कबाडी गोदाम हटाउन लागेका छन् । उनको संविधानप्रदत्त अधिकार कसैले खोस्न सक्दैन । यो कुरा प्रभु साह र उनीजस्ताले बुझ्न जरुरी छ । प्रभु साहले आफ्नो लगानी बचाउने र भोट बटुल्ने रणनीति बनाएका छन् । यो कुरा काठमाडौंबासीले बुझ्न आवश्यक छ ।