गाउँ खाली, शहर भरी, काम नहुँदा जनता टिकटकमा दिनभरी !

अनुसा थापा
सार्वजनिक ठाउँ सबैको साझा हो । आकाशे पुल, मठमन्दिर, सडक, फुटपाथमा कसैलाई अवरोध गर्न पाइँदैन । अवरुद्ध गरेमा कानुनबमोजिम कारबाही भोग्नुपर्छ । तर, पछिल्लो समय व्यक्तिहरुले कानुन नबुझेको हो कि नटेरेको ? बुझ्नै मुश्किल छ । पैदलयात्रीको आवतजावत भइरहने आकाशे पुल, फुटपाथ, सडकमा जताततै टिकटक बनाइरहेको देखिन्छ ।

बाटो ढाकेर टिकटक बनाइन्छ । जसका कारण पैदलयात्रीलाई हिँड्न साह्रो सास्ती छ । मठमन्दिरको ढोकैमा टिकटक बनाइरहेको पाइन्छ । मान्छेलाई एक मीनेट समयको पनि महत्व हुन्छ । कुनै अफिस हिँडेका हुन्छन् त कुनै अस्पताल । कुनै कहाँ जान लागेका हुन्छन् । यस्तोमा ‘टिकटके’ हरुको कारणले उनीहरु समस्यामा पर्ने गरेका छन् ।

एउटाले मोबाइल समाउने, अर्को आकाशे पुल ढाकेर बुरुकबुरुक उफ्रिने । आफ्नो कारणले अरुलाई कति डिस्टर्ब होला ? सर्वसाधारणलाई कति असर पर्ला ? समाजमा कस्तो प्रभाव पर्ला ? कसैलाई मतलब नै छैन । बस्, बाटो छेकेर उफ्रिन पाए पुग्यो । भनिन्छ,‘आफ्नो अधिकारको प्रयोग गर्दा अरुको अधिकारको हनन गर्नुहुँदैन ।’

विद्यालयमा सानै कक्षादेखि यो पाठ सिकाउँदै आइएको छ । तर, यहाँ कसैलाई मतलब नै छैन । बुढापाकाले भन्थे,‘बाँदरको हातमा नरिवल ।’ अहिले त्यस्तै भएको छ । नेपालीको हातमा मोबाइल बाँदरको हातमा नरिवलजस्तै भएको छ । काम नगर्ने, दिनभर टिकटक बनाउने अनि काममा हिँडेकालाई पनि दुःख दिने ।

आकाशे पुल, सडक, फुटपाथ टिकटक बनाउने ठाउँ हो । यहाँ जतिबेला पनि पैदलयात्रीको आवतजावत भइरहन्छ । अनि उनीहरुले टिकटक बनाउञ्जेल अरुचाँहि कुरेर बसिदिनुपर्ने ? आफ्नो कला देखाउनु राम्रो कुरा हो । तर, जतिबेला पनि टिकटकमै झुम्मिदा यसले समयको सत्यानाश गर्छ ।

एकातिर टिकटक बनाउनेको समय त खेर जान्छ नै अर्कोतिर हेर्नेले पनि घण्टौं समय त्यत्तिकै खेर फाल्छन् । पछिल्लो समय कसैलाई पनि सार्वजनिक काम गर्नमा चासो र रुचि छैन । टिकटक हेरेर घण्टौं समय खेर फाल्नेहरुले सार्वजनिक काम गर्ने हो भने देशलाई कति फाइदा हुन्छ ?

घण्टौं लगाएर टिकटक बनाउञ्जेल पढाइलेखाइ वा व्यक्तिगत कामकाज गर्दा सोही व्यक्तिलाई फाइदा पुग्ने हो । गायक कुमार बस्नेतले एउटा गीत गाएका थिए,‘छोरीभन्दा आमा तरुनी क्रिम पाउडरले ।’ आजकल त वृद्ध महिलाहरुले पनि छोटा–छोटा लुगा लगाएर टिकटक बनाउन थालेका छन् ।

छोराछोरी बिहेदान गरिसकेका, नातिनातिनी भइसकेका महिलाहरु टन्न क्रिम पाउडर धसेर छोटा पहिरनमा टिकटक बनाउँछन् । यसले समाज कता जाँदैछ ? अर्कोतर्फ, महिलाहरुले टिकटकमा अंग प्रदर्शन गर्न थालेका छन् । छाडा भिडियोहरु टिकटकमा हालेर समाजमा नकारात्मक फैलाइँदैछ ।

विडम्बना, सरोकारवाला निकायलाई यसको नियमनमा कुनै चासो छैन । अभिभावकहरु आफू त टिकटक बनाउँछन्, स–साना बच्चालाई पनि सिकाउँछन् । बालबालिकाहरुलाई जे सिकायो, उनीहरुले त्यही सिक्छन् । टिकटक बनाउन र हेर्न सिकाउनुको साटो पढ्न, खेलकुद सिकाएको भए, कति राम्रो हुने थियो ।

त्यसले उनीहरुलाई पनि फाइदा हुन्थ्यो, समाज र राष्ट्रलाई पनि । अमेरिका, अष्ट्रेलियालगायतका पश्चिमा मुलुकमा घण्टाको हिसाबमा तलब दिइन्छ । एक सेकेण्ड मात्र काममा ढिला पुग्यो भने त्यो दिन काम नै दिइँदैन । यहाँ जस्तो मासिक तलब हुँदैन, जसका कारण उनीहरुलाई समयको निकै महत्व छ ।

टिकटक बनाउनुको साटो उनीहरु काम गर्छन । त्यसैले त त्यहाँ विकास भयो । अमेरिकाको पूर्वराष्ट्रपति बारक ओबामा दिनभर आफ्नो जिम्मेवारी सम्हाल्थें, राति काम गर्न जान्थें । उनीहरुसँग खेर फाल्ने समय नै हुँदैन । तर, हामीकहाँ त मासिक तलब दिने चलन छ । काम गर कि नगर, महिनैपिच्छे तलब आइहाल्छ ।

त्यसैले नेपालीहरुको बानी बिग्रियो । उनीहरुले समयको महत्व बुझ्नै सकेनन् । हुन देशका प्रधानमन्त्री नै टिकटकको रटान लगाएर बसेका छन् । प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीलाई देशको वास्ता छैन, टिकटकरहरुसँग भेटभाट गरेर बस्छन् । वालुवाटारमा र्याप सुन्छन् । देशको प्रतिभा भन्दै टिकटकरहरुलाई प्रोत्साहन गर्छन् ।

तर, जनताको दुःखपीडा बोकेर आएकासँग भेटघाट गर्न उनीसँग फुर्सद छैन । देशका नेता र जनता उस्तै भए–अल्छी । २७ खर्ब रुपैयाँ वैदेशिक ऋण पुगिसक्यो, सरकार अझैपनि ‘चिल’ पारामा छ । जनता आफ्नो भविष्य बिर्सिएर टिकटक बनाउनमै बेफुर्सदी छन् । एउटा अर्थी छ,‘असार मुठी रोपेर मुरी फलाउने समय हो ।’

असार महिनामा रातभर खेतीपाती गर्ने अनि मंसिरमा फलेको अन्नले वर्षभरी खाने । विडम्बना, गाउँको खेतबारी बाँझो छ । घर र मतानमा ताल्चा लगाएको छ । आँगनमा झार उम्रिएको छ । एक आनादेखि तीन आनामा काठमाडौंमा घर बनायो अनि भाडामा लगायो ।

भाडाले खान पुगिहाल्छ अनि काम कसले गर्ने ? उनीहरुसँग समय नै समय छ । काम नभएपछि सार्वजनिक ठाउँमा आयो, टिकटक बनायो । यसरी देश विकास हुन्छ ? नेता पनि आफ्नो धुनमा मस्तमगत, जनता पनि । सार्वजनिक काम गर्नुपर्छ, फुर्सदको समयमा श्रमदान गर्नुपर्छ भन्ने कुरा देशका नेतृत्वहरुले जनतालाई सिकाउन सकेनन् ।

पहिलेपहिले मान्छेहरु सार्वजनिक काममा केन्द्रित हुन्थें । बाटो, तालपोखरी, चौतारा बनाइन्थ्यो, सबै जना मिलेर सडकलगायतका सार्वजनिक स्थल सरसफाइ गरिन्थ्यो । तर, अहिले त्यस्तो छैन । अहिले कतिपयलाई त सार्वजनिक काम र श्रमदान भनेको थाहा नै छैन होला ।

जनताले श्रमदान गरिरहेका थिए, नेतृत्वहरुले आफ्ना आफन्त र कार्यकर्ता पोस्न ‘प्रधानमन्त्री रोजगारी कार्यक्रम’ ल्याए । यसमा वर्षेनि ८० अर्ब रुपैयाँ स्वाहा हुँदै आएको छ । यो कार्यक्रममा वास्तविक बेरोजगार होइन, पहुँचवालालाई समेटिँदै आइएको छ । पहुँचले काम पाउँदन्, दिनभर हल्लिएरै बस्छन् ।

झार उखाल्याजस्तो गरेर पैसा बुझ्ने क्रम जारी छ । देशमा ७७ जिल्ला छ, तर ७४ जिल्लाकै जनता तीन जिल्लामा आएर थुप्रिएका छन् । गाउँ खाली, शहर भरि, काम नहुँदा जोपनि टिकटकमा दिनभरी । दुःख गर्न कोही नखोज्ने, जसका कारण सबै विदेशमा भर पर्नुपरेको छ ।

राज्यले जनतालाई आत्मनिर्भर बनाउनुको साटो परनिर्भर बनायो । हुन त राज्य आफैं पनि परनिर्भर छ । सरकारले जनतालाई काम गर्नुपर्छ, काम गर्ने र समयको ख्याल गर्नेको भविष्य उज्जवल हुन्छ भनेर सिकाउनै सकेन । एउटाले कमाउने, परिवारले बसिबसि खाने क्रम जारी छ ।

बस्ने, खाने, हल्लिने र टिकटक बनाउनेमै नेपालीको दिन बितिरहेको छ । कामकाज नहुँदा नेपाली जनता ‘बोइलर कुखुरा’ जस्तै हुन थालेका छन् । जोपनि रोगी । देशमा रोगीको संख्या बढ्नुको प्रमुख कारण यही नै देखिन्छ । पछिल्लो समय त सरकारी कर्मचारी पनि टिकटकमा झुम्मिन थालेका छन् ।

ड्रेसमै टिकटक बनाइरहेको देखिन्छ । अनि कसरी समाज सुध्रिन्छ ? जनतालाई सेवा दिन छोडेर सरकारी कर्मचारीहरु टिकटक बनाइरहेका हुन्छन् । सरकारले त्यस्ता कर्मचारीलाई कारबाही गर्नुपर्छ कि पर्दैन ? सरकारी कार्यालय टिकटक बनाउने ठाउँ हो ? टिकटक बनाउन उनीहरुलाई तलब दिएको हो ?

सरकारको ऐनकानुनलाई सरकारी कर्मचारीले नै धोती लगाएका छन् । कर्मचारीहरु त्यस्ता छन्, जनताले के सिक्छन् ? नेता र कर्मचारी बिग्रिएपछि जनता बिग्रिए, जुन स्वाभाविकै हो । भनिन्छ नि,‘जस्तो बुवा, त्यस्तै छोरा ।’ अहिलेको अवस्था ठ्याक्कै त्यस्तै छ ।