FAIR EXPLAIN : बंगलादेशको राजनीतिक इतिहास र संकटलाई १० बुँदामा बुझ्नुहोस्

काठमाडाैं । बंगलादेशको राजनीतिक इतिहास अत्यन्त जटिल छ। सन् १९७१ मा पाकिस्तानबाट स्वतन्त्र भएपछि बंगलादेश एउटा उदीयमान राष्ट्र बनेको थियो । यसको गठन पछि, देशले सैन्य विद्रोह, राजनीतिक अस्थिरता र लोकतन्त्रको पुनर्स्थापना लगायत विभिन्न राजनीतिक संकटहरूको सामना गरेको छ। बंगलादेशको प्रमुख राजनीतिक सङ्कटहरू १० बुँदामा बुझाैं ।

१. स्वतन्त्रता र प्रारम्भिक लोकतन्त्र (1971-1975)

सन् 1971 मा स्वतन्त्रता पछि, अवामी लीगले 1973 मा पहिलो आम चुनाव जित्यो। सन् 1975 मा बंगलादेशका स्वतन्त्रता सेनानी र प्रथम प्रधानमन्त्री शेख मुजिबुर रहमानको हत्यापछि देशले गम्भीर राजनीतिक संकटको सामना गर्यो।

२. चार अधिनायकवादी शासन (1975-1990)

शेख मुजिबुर रहमानको हत्या पछि, खान्दकर मुश्ताक अहमदले अस्थायी राष्ट्रपतिको रूपमा शासन गरे (अगस्ट-नोभेम्बर 1975)। तर उनको शासन पनि अस्थिर र विवादास्पद थियो।

खान्दकार मुश्ताक अहमदको राजीनामा पछि, न्यायमूर्ति सायमले अस्थायी शासन (नोभेम्बर 1975-अप्रिल 1977) लिए, जुन राजनीतिक अस्थिरताबाट पनि मुक्त थिएन।

त्यस पछि जियाउर रहमानले तानाशाही शासन स्थापना गरे (अप्रिल 1977-मे 1981)। उनको शासनकालमा देशले राजनीतिक अस्थिरता र सामाजिक तनावको सामना गर्यो।

त्यसपछि हुसेन मुहम्मद एरशाद (मार्च 1982-डिसेम्बर 1990) ले अर्को सैन्य शासन लागू गरे, जुन अन्ततः 1990 मा समाप्त भयो र बंगलादेश प्रजातन्त्रमा फर्कियो।

३. लोकतन्त्रको पुनर्स्थापना (1991)

सन् १९९१ मा न्यायाधीश शाहबुद्दीन अहमदको नेतृत्वमा रहेको अस्थायी सरकारले स्वतन्त्र र निष्पक्ष निर्वाचन गराएको थियो। शेख हसिनाको अवामी लिग र खालिदा जियाको बंगलादेश नेसनलिस्ट पार्टीले प्रमुख दावेदारका रूपमा चुनाव लडेका थिए।

४. दुई दलीय शासन र राजनीतिक प्रतिस्पर्धा (1991–वर्तमान)

सन् 1991 देखि अवामी लिग र बीएनपीबीच कडा राजनीतिक प्रतिस्पर्धा जारी रह्यो। राजनीतिक प्रतिस्पर्धाले समाजलाई अत्यधिक राजनीतिकरण गर्‍यो र पार्टी लाइनमा विभाजनलाई जन्म दियो।

५ . 2006-2008 को राजनीतिक संकट

2006 मा, बंगलादेशमा व्यापक राजनीतिक अशान्ति र हिंसा भएको थियो, जसको कारण 2007 मा आपतकाल लागू भयो। सेना समर्थित अन्तरिम सरकारले सन् 2008 सम्म शासन गर्यो, अन्ततः चुनाव भयो र शेख हसिना प्रधानमन्त्री भइान् ।

६. 2013-2014 को राजनीतिक संघर्ष

सन् 2013 बंगलादेशको स्वतन्त्रता पछिको चार दशकमा सबैभन्दा घातक वर्ष थियो। राजनीतिक हिंसामा ५०० भन्दा बढीको ज्यान गएको स्थानीय मिडिया रिपाेर्टमा बताइएकाे छ । सन्  2014 को चुनाव बहिष्कार गरियो, जसले थप राजनीतिक द्वन्द्व निम्त्यायो।

७. 2018 को चुनाव विवाद

बंगलादेशमा सन् 2018 को डिसेम्बरमा भएको आम निर्वाचनमा हिंसा र धाँधलीको आरोप लागेको थियो। प्रमुख प्रतिपक्षी दलहरुले निर्वाचनमा अनियमितता भएको आरोप लगाएर विरोध प्रदर्शन गरेका छन् ।

८. धार्मिक अल्पसंख्यकहरू विरुद्ध हिंसा

बंगलादेशमा धार्मिक अल्पसंख्यकहरू, विशेष गरी हिन्दू, ईसाई र बौद्धहरू विरुद्ध हिंसाका घटनाहरू भएका थिए, जसमा मन्दिर र पूजास्थलहरूमा आक्रमणहरू पनि भएका थिए।

९. हाल, बंगलादेशमा जारी विरोध प्रदर्शनहरूमा ठूलो हिंसा भइरहेको छ जसमा कम्तिमा तीन सय जनाको मृत्यु भइसकेको छ।

१०. बंगलादेशकी प्रधानमन्त्री शेख हसिनालाई अगस्ट ५ मा बंगलादेशको सेनाले देश निकाला गरेको थियो । उनी अहिले भारतकाे शरणमा छिन् । उनी बेलायत जाने बताइए पनि अहिलेसम्म उनले भिसा प्राप्त गर्न नसकेकाे विभिन्न अर्राष्ट्रिय सञ्चार माध्यमहरूले जनाएका छन् । उनी भारतकाे एक सेफ हाउसमा रहेकाे बीबीसीले जनाएका छ ।

प्रधानमन्त्री शेख हसिनाले राजीनामा दिएर देश छाेडेर भागेपछि त्यहाँका सेना प्रमुखले अन्तरिम सरकार बनाउने घाेषणा गरेका थिए । तर आन्दाेलनरत विद्यार्थीहरूले सैन्य सरकार मान्य नहुने भन्दै त्यहाँकाे विपक्षी दलका नेताकाे नेतृत्वमा सरकार गठन गर्न माग गरेकाे बंगलादेशकाे संञ्चार संस्था न्यूज बाङ्लाले जनाएकाे छ ।

विभेद विरोधी विद्यार्थी आन्दोलनले राष्ट्रिय संसद विघटन गर्ने अल्टिमेटम दिएको छ । सरकारको राजीनामाका लागि कोटा सुधार आन्दोलन र असहयोग कार्यक्रमको नेतृत्व गर्ने मञ्चका संयोजक मध्येका एक नाहिद इस्लामले मंगलबार दिउँसो भिडियो सन्देशमार्फत यस्तो अल्टिमेटम दिएका हुन् ।

नाहिदले भनेका छन्, ‘फासिस्ट हसिनाको राष्ट्रिय संसद मंगलबार दिउँसो तीन बजेसम्म विघटन गरिनुपर्छ । अन्यथा कडा कार्यक्रम गरिनेछ ।