काठमाडौँ । वीरताको कथा र देशभक्तिलाई केन्द्रमा राखेर नेपालमा कमै चलचित्र बन्ने गरेका छन् । अनुसन्धानमा समय र निर्माण लागत धेरै लाग्ने भएकाले पनि निर्माता…
FAIR EXPLAIN : के हाे इजरायल प्यालेस्टाइन द्वन्द्व, हमासले इजरायलमाथि किन आक्रमण गर्यो ?
इजरायल प्यालेस्टाइन द्वन्द्व: प्यालेस्टाइनको सशस्त्र संगठन हमासले इजरायलविरुद्ध ‘अपरेशन अल–अक्सा फ्लड’ सुरु गरेको छ । हमासले पाँच हजारभन्दा बढी रकेट प्रहार गरेको दाबी गरेको छ भने इजरायलले हमासका लडाकुहरू आफ्नो नियन्त्रणमा रहेको क्षेत्रमा प्रवेश गरेको पुष्टि गरेको छ ।
इजरायल र प्यालेस्टिनी संगठन हमासबीचको द्वन्द्व फेरि बढेको छ । हमासको रकेट आक्रमणमा सयौंको मृत्यु भएको र हजारौं घाइते भएको बताइएको छ । हमासको आक्रमणपछि इजरायलले पनि जवाफी कारबाही गरिरहेको छ ।
इजरायलका प्रधानमन्त्री बेन्जामिन नेतान्याहुले आफूहरू युद्धमा रहेको बताएका छन् । इजरायल र हमास आमनेसामने भएको यो पहिलो पटक भने होइन । यी दुईबीच विगतमा पनि पटक–पटक विवाद भइसकेको छ ।
पछिल्लो द्वन्द्व कहाँबाट सुरु भयो? कहाँ कहाँ आक्रमण भए ? अहिलेसम्म कति क्षति भयो ? हमासको पछिल्लो आक्रमणको कारण के हो ? आक्रमणमा इजरायली सरकारको अडान के छ? यी दुईबीचको द्वन्द्वको इतिहास के हो ? इजरायल र प्यालेस्टाइनबीचको सात दशक पुरानो द्वन्द्वको कारण के हो ? आज हामीले यहाँ चर्चा गर्दैछाैं ।
पछिल्लो द्वन्द्व कहाँबाट सुरु भयो?
प्यालेस्टाइनको सशस्त्र संगठन हमासले इजरायलविरुद्ध ‘अपरेशन अल–अक्सा फ्लड’ सुरु गरेको छ । मे 2021 मा 11 दिन चलेकाे युद्ध पछि दुईबीचको याे सबैभन्दा ठूलो द्वन्द्व हो। हमासले पाँच हजारभन्दा बढी रकेट प्रहार गरेको दाबी गरेको छ भने इजरायलले हमासका लडाकुहरू आफ्नो नियन्त्रणमा रहेको क्षेत्रमा प्रवेश गरेको पुष्टि गरेको छ ।
इजरायली सेनाका प्रवक्ता ड्यानियल हागारीले हमासले पानी, जमिन र हावा गरी तीनवटै तरिकाले आक्रमण गरेको बताएका छन्। स्थानीय समय अनुसार बिहान साढे ६ बजे हमासले अचानक आक्रमण सुरु गरेको हो ।
हमासको आक्रमणको जवाफमा इजरायली सेनाले गाजा पट्टीमा ‘अपरेशन आयरन स्वर्ड्स’ सुरु गरेको छ । आक्रमण सिम्चाट टोराहको दिनमा सुरु भएकाे थियाे, जुन सुक्कोट, यहूदीहरूको पवित्र छुट्टीकाे दिन पर्छ । चाडपर्वको समयमा भएको आक्रमणबाट इजरायल थप स्तब्ध भएको छ ।
कहाँ कहाँ भए आक्रमण ?
अनलाइन रिपोर्टहरूका अनुसार रकेट आक्रमणहरू उत्तरमा तेल-अभिभमा भएको थियो। यससँगै हमासले पनि आफ्ना लडाकुहरू दक्षिणमा पठाएको छ। इजरायली सञ्चारमाध्यमका अनुसार हमासका बन्दुकधारीले दक्षिणी सहर सेडेराडमा पैदलयात्रीमाथि गोली चलाएको छ ।
सामाजिक सञ्जालमा भाइरल भइरहेको भिडियोमा बन्दुकधारीहरू खुला जीपमा ग्रामीण इलाकामा घुमिरहेका देखिन्छन् । केही मिडिया रिपोर्टहरूले दावी गरेका छन् कि हमास लडाकुहरूले इजरायलका धेरै आवासीय क्षेत्रहरू आफ्नो नियन्त्रणमा लिएका छन्।
इजरायली सेनाले पनि आफ्ना दर्जनौं लडाकू विमानले हमासकोविरुद्ध प्रतिकार गरिरहेको बताएको छ। टाइम्स अफ इजरायलका अनुसार हाल काफ्र अजा, सदेराद, सुफा, नहल ओज, मागेन, बारी जस्ता सहर र रीमको सैन्य अड्डामा लडाई चलिरहेको छ।
अहिलेसम्म दुवै पक्षबाट कतिले ज्यान गुमाएका छन् ?
अन्तरार्ष्टिय मिडिया रिपाेर्ट अनुसार हालसम्म कम्तीमा २१ सय भन्दा धेरैले ज्यान गुमाएका छन् । योसँगै हमासको आक्रमणमा हजाराैं इजरायली घाइते भएका छन् । एनाडोलु समाचार एजेन्सीका अनुसार गाजा पट्टीमा इजरायली सेना र हमासबीच जारी द्वन्द्वका कारण कम्तीमा ९ सय प्यालेस्टिनी नागरिकको ज्यान गएको छ। हजाराैंकाे सङ्ख्यामा प्यालेस्टिनी नागरिक घाइते भएको पनि समाचार छ ।
पछिल्लो द्वन्द्वको कारण के हो ?
हमासका प्रवक्ता खालेद कादोमीले न्यूज वेबसाइट अल जजिरालाई प्यालेस्टिनी नागरिकहरूले दशकौंदेखि सहने सबै अत्याचारको प्रतिक्रिया भएको बताए। उनले भने, ‘हामी अन्तर्राष्ट्रिय समुदायले गाजामा हुने अत्याचार रोक्न चाहन्छौं । प्यालेस्टिनी जनता विरुद्धको अत्याचार रोकिनुपर्छ । अल-अक्सा जस्ता हाम्रा पवित्र स्थलहरूलाई अतिक्रमणबाट मुक्त गरिनुपर्छ। टेलिग्राममा एक पोस्टमा हमासले अरब र इस्लामिक देशहरूलाई यो लडाईलाई समर्थन गर्न आह्वान गरेको छ।
इजरायलका प्रधानमन्त्री बेन्जामिन नेतान्याहुले यसलाई युद्ध भनेका छन् । उनले यो युद्ध हो र हामीले जित्ने बताए । नेतान्याहुले हमासले घातक हमला गरेको बताएका छन् । यसको लागि शत्रुहरूले ठूलो मूल्य चुकाउनुपर्नेछ। यसैबीच इजरायली रक्षामन्त्रीले हमासले ठूलो गल्ती गरेको बताएका छन् । तिनीहरूले हामी विरुद्ध युद्ध सुरु गरेका छन्।
इजरायली सेनाले गाजा पट्टी वरपर बस्ने इजरायली मानिसहरूलाई आफ्नो घर वा शरणार्थी शिविरमा बस्न अपील गरेको छ। सेनाले हमासका आतंककारीहरूले इजरायली क्षेत्रमा रकेटसहित ठूलो हमला गरेको बताएको छ। हाम्रो सिमानाका धेरै क्षेत्रमा आतंकवादी प्रवेश गरेका छन् । हमासका आतंककारीहरूले हाम्रो सार्वभौमसत्तामाथि आक्रमण गरेका छन्। यस आक्रमणको जिम्मेवारी लिएको हमास यसको परिणाम भोग्न तयार थियो।
यसअघि इजरायल र हमास कहिले आमनेसामने भए ?
यसअघि सन् २०२२ को अगस्टमा दुई देशबीच तीन दिनसम्म द्वन्द्व भएको थियो। तीन दिने द्वन्द्वमा कम्तीमा ४४ जनाको ज्यान गएको थियो । इजिप्टको मध्यस्थतापछि दुवै पक्ष युद्धविराममा सहमत भएका थिए । त्यतिबेला इजरायली सेनाले गाजा पट्टीमा रहेको प्यालेस्टाइनको कब्जामा रहेको क्षेत्रमा आक्रमण गरेपछि द्वन्द्व सुरु भएको थियो । त्यसबेला इजरायलले आतंकवादी संगठनको धम्कीको जवाफमा यो हमला गरिएको बताएको थियो।
प्यालेस्टिनी इस्लामिक जिहाद (पीआईजे) का एक वरिष्ठ सदस्य पक्राउ परेपछि इजरायलको कब्जामा रहेको वेस्ट बैंकमा दिनदिनै तनाव भएको थियो। प्यालेस्टाइनका स्वास्थ्यमन्त्रीका अनुसार यस द्वन्द्वमा मारिएका ४४ जनामध्ये १५ जना बालबालिका थिए। सोही क्रममा स्थानीय सरकारले तीन सयभन्दा बढी प्यालेस्टिनी घाइते भएको दाबी गरेको थियो ।
अगस्ट २०२२ अघि मे २०२१ मा पनि ११ दिनसम्म दुई पक्षबीच झडप भएको थियो । यस द्वन्द्वमा २५० भन्दा बढीको ज्यान गएको थियो । लडाइँ चलिरहन्छ । सन् २००८ मा २३ दिन चलेको युद्धमा १४ सय ५० भन्दा धेरैको मृत्यु भएको थियो ।
त्यस्तै सन् २०१२ मा ८ दिनसम्म चलको युद्धमा कम्तिमा एक सय ७३ जनाले ज्यान गुमाएका थिए । युद्धको शिलशिला लामो समयदेखि चलिरहेको छ । यी दुई एकले अर्कोलाई सिद्धाउने भनेर लडिरहेका छन् । सन् २०१४ मा ५० दिन चलेको युद्धमा दुई हजार २ सय भन्दा धेरैको मृत्यु भएको थियो ।
इजरायल बनेपछि दुई देशबीचको सम्बन्ध कस्तो रह्यो ?
1948-49 अरब-इजरायल युद्ध
संयुक्त राष्ट्र संघको निर्णय पछि तुरुन्तै, नव निर्मित इजरायल छिमेकी देशहरू (इजिप्ट, सिरिया, इराक र जोर्डन) द्वारा आक्रमण गरियो। यस युद्धमा इजरायलले आफ्नो रक्षा गर्यो र यी चार देशलाई पराजित गर्यो। यस युद्ध पछि, जोर्डनले प्यालेस्टाइनको सम्पूर्ण वेस्ट बैंकको नियन्त्रण प्राप्त गर्यो। जबकि, इजिप्ट गाजा पट्टीमा छ।
उही समयमा, प्यालेस्टाइनको लागि थोरै ठाउँ बाँकी थियो, जुन इजरायलले कब्जा गरेको थियो। यस युद्धका कारण प्यालेस्टाइनको अस्तित्व नै रह्यो । युद्धमा इजरायलले प्यालेस्टाइनको पचास प्रतिशत कब्जा गर्यो। यस युद्धका कारण करिब सात लाख अरब प्यालेस्टाइनीहरूले शरणार्थीको रूपमा आफ्नो देश छोड्नुपरेको थियो।
1967 युद्ध
अरब-इजरायल युद्ध पछि, इजिप्ट, सिरिया र जोर्डनले 1967 मा फेरि इजरायल आक्रमण गर्ने योजना बनाए। उनीहरुको आक्रमण अघि नै इजरायलले यी तीन देशमा आक्रमण गरेको थियो । आक्रमणमा तीनै देशले ठूलो क्षति बेहोरेको छ ।
यस युद्धमा इजरायलले सिरियाबाट गोलान हाइट्स, इजिप्टबाट गाजा पट्टी र सिनाई प्रायद्वीप र जोर्डनबाट वेस्ट बैंक कब्जा गरेको थियो। पछि, केही अन्तर्राष्ट्रिय सम्झौताहरूको कारण, इजरायलले सिनाई प्रायद्वीप इजिप्टलाई फिर्ता गर्नुपर्यो। अर्कोतर्फ, इजरायलले सम्पूर्ण प्यालेस्टाइन आफ्नो नियन्त्रणमा थियो। यो युद्धलाई छ दिनको युद्ध भनिन्छ।
ओस्लो एकर्ड सम्झौता 1993
प्यालेस्टाइनमाथि इजरायलको पूर्ण नियन्त्रण थियो। यसपछि प्यालेस्टाइनीहरूले वेस्ट बैंकमा बढ्दो इजरायली सैन्यकरण र दमनकारी नीतिहरूको विरुद्धमा बोल्न थाले। यही शृङ्खलामा यासर अराफातले प्यालेस्टाइन लिबरेशन अर्गनाइजेसन नामक संस्था सुरु गरेका थिए । यस संगठनले धेरै छिटपुट बम विष्फोटहरू गर्यो र विदेशमा इजरायली दूतावासहरूमा आक्रमण गर्यो। धेरै इजरायली विमानहरू अपहरण गरियो।
यही अवधिमा देशमा हिंसा बढ्दै गएको थियो । त्यसपछि ठूलो परिवर्तनको अवधि आउँछ। सन् १९९३ मा दुई देशबीच शान्ति स्थापना गर्न ओस्लो सम्झौता भएको थियो । यसमा प्यालेस्टाइनले इजरायललाई अन्तर्राष्ट्रिय राष्ट्रको रूपमा स्वीकार गर्ने निर्णय गरेको थियो। त्यहाँ आफैं, अर्कोतर्फ, इजरायलले पीएलओलाई प्यालेस्टिनी जनताको प्रतिनिधिको रूपमा मान्छ।
यो सम्झौतामा प्यालेस्टाइन सरकारले वेस्ट बैंक र गाजा पट्टीलाई लोकतान्त्रिक रूपमा नियन्त्रण गर्ने निर्णय पनि गरेको थियो। यस सम्झौताका लागि इजरायलका यिट्ज स्टक राबेन र प्यालेस्टाइनका यासर अराफातलाई नोबेल शान्ति पुरस्कार प्रदान गरिएको थियो।
सम्झौता पाँच वर्षको थियो। यसपछि सन् २००० मा क्याम्प डेभिड–२ मा इजरायल र प्यालेस्टाइन फेरि एकसाथ शान्ति सम्झौतामा आएका थिए । यो सम्झौतामा दुई देशबीच कुनै खास सहमति हुन सकेको छैन । जसका कारण शान्ति सम्झौता भङ्ग भयो । त्यसयता आजसम्म दुई देशबीच कुनै पनि विषयमा सहमति हुन सकेको छैन ।
क्याम्प डेभिड सम्झौताको तुरुन्तै पछि, इजरायली राष्ट्रपति एहुद बाराक प्यालेस्टिनी सीमामा 1000 सैनिकहरू लिएर टेम्पल माउन्टमा जाँदा दुई देशहरू बीचको मतभेद फेरि सुरु हुन्छ। जसका कारण प्यालेस्टिनी जनताको आक्रोश फेरि उठेको छ । फलस्वरूप, फेरि हिंसात्मक झडप सुरु हुन्छ।
यी हिंसात्मक गतिविधिहरू पहिले भन्दा धेरै चरम थिए। यसमा एक हजार यहूदीले ज्यान गुमाए यसरी 3200 प्यालेस्टाइनीहरूले आफ्नो ज्यान गुमाउनु पर्यो। घटनाहरूको यो क्रम 2000 देखि 2005 सम्म जारी रह्यो। यसपछि सन् २००५ मा इजरायलले आफ्नो नीतिमा धेरै ठूलो परिवर्तन गर्यो । उनले गाजाबाट आफ्ना 8000 हजार सैनिकहरूलाई हटाए।
हमास चर्चामा आएको अवधि:
प्यालेस्टाइनमा, राजनैतिक दल हमास (वर्तमान सन्दर्भमा यसलाई आतंकवादी संगठन भनिन्छ) गाजाबाट उत्पन्न हुन्छ। अर्कोतर्फ, पीएलओसँग सम्बन्धित पार्टी फतहले हमासलाई सरकारमा स्वीकार गर्न अस्वीकार गरेको छ। यसपछि सन् २००७ मा हमासले गाजामा पूर्ण नियन्त्रण पाएको थियो । यस कारण फतह त्यहाँबाट छाड्नुपरेको छ।
हमासको उदयले प्यालेस्टिनी राजनीतिमा दोब्बर गिरावट ल्याउँछ। पहिले एउटा मात्र पार्टी (पीएलओ) थियो। प्यालेस्टाइनमा यी दुई पार्टीका विचारधाराहरू एकअर्काभन्दा पूर्ण रूपमा भिन्न छन्। जसका कारण दुई देशबीचको मतभेद झनै बढेको छ ।
हमास गाजा पट्टीमा दक्षिणपन्थी विचारधारावादी पार्टी हो। चरम राष्ट्रवादको प्रभावमा, हमासले गाजा पट्टीबाट खतरनाक रकेटहरूद्वारा इजरायलमा आक्रमण जारी राखेको छ। यस आक्रमणमा अहिलेसम्म कैयौं इजरायली नागरिकको ज्यान गएको छ । यसै कारण इजरायलले गाजालाई पूर्ण रूपमा बन्द गरेको छ ।
इजरायलको भनाइ छ कि इरान जस्ता देशहरूले इजिप्ट हुँदै गाजामा हतियार आपूर्ति गर्छन्, जसले गर्दा हाम्रो देशको अखण्डता भंग हुन सक्छ। इजरायलले गाजा पट्टीमा गरेको नाकाबन्दीका कारण गाजाको अवस्था दिनप्रतिदिन बिग्रँदै गएको छ ।