यी हुन् महाकाली सन्धिमा नेपालले गरेका प्रमुख तीन ‘गल्ती’

पत्रकार थापाका अनुसार महाकाली सन्धिको तेस्रो धारामा उल्लेखित “उपभोग्य उपयोग” शब्दले पुरानो शारदा बाँधबाट भारतले पाइरहेको पानी नघट्ने गरी मात्र महाकालीको पानी आधा-आधा हुने अवस्था बन्न पुगेको छ।

“पुरानो प्रावधान अनुसार भारतले शारदा बाँधबाट ९७.७ प्रतिशत पानी पाइरहेको छ। अब हामीले २.३ प्रतिशत पानीमा मात्र आधा-आधा उपयोग गर्न पाउने भयौँ,” उनी भन्छन्।

पूर्व जलस्रोत सचिव रेग्मीले पनि भारतले एकीकृत महाकाली सन्धिबारेका सबै जसो बैठकहरूमा भारतले सोही अडान राख्ने गरेको अनुभव सुनाए।

उनले भने, “दुई देशको सन्धिमा न उनीहरूले खोजेको पाउँछन्, न हामी पाउँछौँ। ‘महाकाली साझा हो, पानी आधाआधा हो’ भनेर त्यसबेला नारा लागेकै थियो।”

“तर पानीको बाँडफाँटमा समस्या हो। ‘उपभोग्य उपयोग’ भनेको छ। त्यो कति हो भनेर नलेखिएकाले अहिले पनि त्यो थाती रहेको छ।”

“उनीहरूले उपभोग्य उपयोग भनेको हामीले मानिरहेका छैनौँ।”

२. टनकपुरलाई वैधानिकता तर लाभ र अन्य आयोजनाको अनिश्चितता

एकीकृत महाकाली सन्धि अघि बढ्नुअघि भारतको चाहना मुख्यत: टनकपुरबारे निर्णय गर्नु रहेको त्यसबेला सम्झौताका क्रममा संलग्न अधिकारीहरूले बताउने गरेका छन्।

नेपाल सरकारका भूतपूर्व अधिकारीहरूका अनुसार भारतमा अङ्ग्रेज र नेपालमा राणा शासन हुँदाका बखतको सम्झौता अनुसारको शारदा बाँधको आयु सकिने अवस्था बनेपछि पञ्चायत कालमै भारतले त्यो बाँधभन्दा माथिल्लो भूमिमा टनकपुर बाँध योजना अघि बढाएको थियो।