लोकप्रिय गायक प्रसाद खप्तरीको एकै पटक ६ सोरठी गीत सार्वजनिक (भिडियो)

काठमाडौं । लोकप्रिय गायक प्रसाद खप्तरी मगरले एकसाथ ६ सोरठी गीत सार्वजनिक गरेका छन् । गायक खप्तरीले आफ्नो युट्युव च्यानल मार्फत लगालग ६ दिन विभिन्न सोरठी भाकाका गीतको भिडियो सार्वजनिक गरेका हुन् ।

पछिल्लो समय हराउँदै गएको मौलिक सोरठी भाकालाई समेटेर तयार गरिएको गीत ‘शिरफूल २’ मा सोरठीका विभिन्न हाँगा ‘सरस्वती देबी बन्दना’ देखि मारुनी र ‘आशिष’ नचरी गीत समेटिएका छन् ।

मगर, गुरुङ लगायत जनजाति समुदायमा प्रचलित सोरठीको मौलिक लय खाटी सांस्कृतिक पहिचानलाई गायक खप्तरीले कलात्मक रुपमा प्रस्तुत गरेका छन् ।

नेपाली लोक संगीतको क्षेत्रमा आफ्नो छुट्टै पहिचान बनाएका खप्तरीलाई सोरठी, सालैजो, गुल्मीतिर प्रचलित ठाडो भाका जस्ता मौलिक भाकाका बादशाहका रुपमा धेरैले चिन्ने गर्छन् ।

सोरठीको मौलिकता

सोरठी नेपाली समाजमा प्रचलित लोक नाट्यको एउटा रुप हो । जैसिंह राजा र हैमती रानीको कहानीमा आधारित भएर गाइने यस गीतमा संवादलाई गीति लयमा प्रस्तुत गरिन्छ । नृत्य र संगीतको सहचर्य हुन्छ, सोरठीमा । मादलको ताल मुख्य हुन्छ भने गीत र नृत्यले प्रस्तुती कणर्प्रीय र दर्शनीय हुन्छ । सोरठीको यो मौलिकतालाई खप्तरीको यस गीतमा कलाकारहरुले खुबै रचनात्मक रुपमा प्रस्तुत गरेका छन् ।

सोरठी नाचको शुरुमा देवी देवताहरूको नाम लिने गरिन्छ । यसरी देवी देवताको नाम लिने कार्यलाई देवी बाँध्ने वा सरस्वती जगाउने भनिन्छ । सरस्वती जगाइ सके पछि मादलको तालमा नाच्ने गरिन्छ । सोरठी नाच गीत भन्दा पनि मादलको तालमा नाचिने नृत्य हो ।

देवी बाँधी सकेपछि मादल बजाएर ठोकन राख्ने गरिन्छ । ठोकन राख्ने कार्यलाई सरस्वती उतार्ने वा हाई हाल्ने पनि भनिन्छ । सबै जनाले मादलको ताल नसकिंदासम्म हा…….हा…….गरेर गाइरहनु पर्ने भएकाले यस कार्यलाई हाइ हाल्ने भनिएको हो ।

यस समयमा लामा, धामी र तन्त्र मन्त्र गर्नेहरू काँप्ने पनि गर्दछन् । काँप्ने मानिसहरूलाई मादलको ३ ताल, ९ ताल वा २२ तालसम्म बजाएर काँप्न छुटाउने गरिन्छ । भुगोल र समुदाय अनुसार विधि फरक भएपनि सार एउटै हुन्छ । सोरठी नाच गीतको ताल, सुर, लय, अभिनय र कथा वस्तु सबै ठाउँमा एक रुपता हुन्छ ।

यो लोकनाटक सुरुवात गरेपछि चौध दिनसम्म निरन्तर प्रस्तुत गरिन्छ । कलाकार खप्तरीले सोरठीको यो मौलिकतालाई समेत गीतको प्रस्तुतीमा समेट्ने प्रयास गर्दै आफ्ना गीत लगातार विभिन्न हागाँ सार्वजनिक गरेका छन् ।

सोरठीको कथालाई गुरूबाले मादलको तालवादन र संगीतकासाथमा जगाउने गर्दछन् । खप्तरीको लय संगीतमा रहेको गीतमा सुमे चोक बहादुर खप्तरी मगरले गुरुको भुमिका निभाएका छन् । लाल बहादुर श्रीस, मीत्र श्रीस मगर मादले र विक्रम खप्तरी तथा राजेश सूर्यवंशी मगरले मारुनीको रुपमा अभिनय गरेका छन् ।

स्थानीय गाउँघरका देवी, देउराली र पुराण कथा वा राम, सीता र राधाकृष्णका वयान सोरठीका गीतमा हुन्छन् । खप्तरीको यस गीतमा शब्द संयोजन र पात्रका संवादात्मकता छ । सोरठी नाचमा गीत निकाल्ने मुख्य मान्छेलाई रौरा भनिन्छ । खप्तरीको यस शिरफूल २ गीतमा खप्तरी आफै रौरा बनेका छन् ।

सोरठी नाचमा नाच्ने र गाउने गरी कम्तिमा १२ जना कलाकारहरूको आवस्यक पर्दछ । कलाकारमा गाउने समूह, मादले, मारूनी र पुर्सिङ्गे हुन्छन् । मादलकै तालबाट मुल गायकको निर्देशनअनुसार अन्य कलाकारहरूले गायनमा साथ दिने गर्दछन् । बीना खप्तरी मगर, चिना खप्तरी मगर, सञ्जु थापा मगर लगायतको गीतमा स्वर रहेको छ । गीतको भिडियोमा उमा खप्तरी, पार्वती खप्तरी गुवाडे, मिथुन खप्तरी, केहरसिंह खप्तरी मारुनी तथा तिलक बहादुर खप्तरी, विक्रम खप्तरी पुर्सुङ्गे रहेका छन् । नचरी गीत नजाउ है रानीमा सजना थापा खप्तरी फिचर्ड छिन् ।

सप्तरङ्गी सांस्कृतिक समूह, सत्यवती गाउँपालिका ४ लिम्घाको संयोजनमा प्रस्तुत म्युजिक भिडियोको निदेर्शन गायक खप्तरीले नै गरेका हुन् ।

सोरठी गीत विशेष गरेर तिहारको बेला रामलीला र कृष्ण चरित्र जस्ता ईश्वरिय भक्तिगानका रूपमा गाउने प्रचलन छ । ५२ वटा विभिन्न चरणहरूमा गाएर नाचिने यो सोरठी नाच पछिल्ला दिनहरूमा घटेर १२ देखि १५ चरणमा सिमित रहेको जानकारहरु बताउँछन् ।

गीत संगीतमा बढेको व्यवसायिता, पश्चिमा संस्कृतिको प्रभाव, नयाँ पुस्ताले चासो नदिँने पुरानो पुस्ता र सरोवारवाला निकायले वास्ता नगर्दा मौलिक गीत लोक हुँदै गइरहेका बेला खप्तरीले निरन्तर रुपमा संस्कृति संरक्षणका लागि प्रयास गर्दै आएका छन् ।