१७ हजार जनताको बलिको उपलब्धिः देशलाई ऋण, युवा विदेशिँदै !

रुषा थापा
नेकपा माओवादी केन्द्रका अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाल प्रचण्डको कमाण्डरमा २०५२ फागुन १ गते मुलुकमा जनयुद्ध शुरु भयो । दश वर्ष चलेको जनयुद्धमा देशको प्रधानमन्त्री शेरबहादुर देउवा, गिरिजाप्रसाद कोइराला, लोकेन्द्रबहादुर चन्द र सूर्यबहादुर थापा भए । त्यतिबेला एमालेले प्रधानमन्त्री नपाएपनि सरकारमा भने गएको थियो ।

माओवादीसँग वार्ता गरेर समस्या समाधान गर्न तत्कालिन सरकार असफल भएपछि ०६१ माघ १९ गते राजा ज्ञानेन्द्र शाहले सत्ता आफ्नो हातमा लिए । उनले आफ्नो नेतृत्वमा तुलसी गिरी, कीर्तिमान विष्ट, कमल थापा, गोल्छे सार्कीलगायत राखेर मन्त्रिमण्डल गठन गरे । राजनीतिक दलका नेताहरुलाई नजरबन्दमा राखियो ।

०६२–०६३ मा १९ दिने जनआन्दोलन भयो । सयौं जनता मरे, हजारौं घाइते भए । अन्ततः राजा ज्ञानेन्द्रले विघटन गरेको संसद् ब्युँताए । माओवादीको दश वर्षे जनयुद्धमा १७ हजार मानिस शहिद भइसकेका थिए । हजारौं घाइते अनि हजारौं बेपत्ता भए । राज्यको खर्बौको सम्पत्ति क्षति भइसकेको थियो । गिरिजाप्रसाद कोइरालाले माओवादीलाई वार्तामा ल्याए ।

माओवादी वार्तामा आएपछि उनी प्रधानमन्त्री भए । र, पहिलो पटक ०६४ चैत २८ गते संविधान सभा निर्वाचनको घोषणा गरे । सो चुनावमा माओवादी पहिलो पार्टी बन्यो । एक सय २० सिट प्रत्यक्ष जित्यो भने धेरै ठाउँमा थोरै भोटले हार्यो । ०६५ जेठ १५ गते देशबाट राजतन्त्रको अन्त्य र लोकतन्त्र गणतन्त्रको स्थापना भयो ।

गणतन्त्रयता माओवादी अध्यक्ष प्रचण्ड तीन वटा प्रधानमन्त्री भइसकेका छन् । माओवादीकै डा.बाबुराम भट्टराई एक पटक प्रधानमन्त्री भए । लोकतन्त्र गणतन्त्रपछि माओवादी पटकपटक सरकारमा गएको छ । त्यो चाँहे काँग्रेसको होस् या एमालेको । माओवादीबाट नन्दबहादुर पुन उपराष्ट्रपति, अन्सरी घर्ती, कृष्णबहादुर महरा र अग्नि सापकोटा सभामुख बने ।

माओवादीबाट गृहमन्त्री, अर्थमन्त्री, भूमिमन्त्रीलगायत विभिन्न मन्त्री पनि धेरै जना बनेका छन् । अहिले प्रचण्डलाई जनता सोध्छन्, तपाईंको पार्टीबाट चार चोटी देशले प्रधानमन्त्री पायो । दर्जनौं मन्त्री पायो । अनि भारत र चीनले कब्जा गरेको नेपाली भूभाग किन फिर्ता नलिएको ? दार्जेलिङ, सिक्किम, टकनपुर, कोलकत्ता, कालापानी, लिपुलेक, लिम्पियाधुरा नेपाली भूभाग होइन र ? किनकि यी भूभाग कुनै बेला नेपाली नै थियो भनेर बिर्सिनुभयो ?’

हुन त देशभित्रै व्यक्तिका नाममा गएका सरकारी, सार्वजनिक, गुठी, ऐलानीलगायत जग्गा खोजतलास र फिर्ता ल्याउन कुनै पनि सरकारले पहल गरेन । मुलुकको प्रमुख प्रशासनिक निकाय सिंहदरबारकै जग्गा कब्जा भएको छ । यद्यपि, प्रधानमन्त्रीदेखि मन्त्रीसम्म बसेर कार्यसम्पादन गर्ने सिंहदरबारको जग्गा कब्जा हुँदासमेत यहाँ केही चासो छैन ।

सिंहदरबार पछाडिको जग्गा कालिस्थान बासघारीमुनि पुतलीसडक, कालिस्थान, घट्टेकुलो, अनामनगर, हनुमानथान, बिजुलीबजार, काठमाडौं सिडिओ कार्यालय दायाँबायाँ, रामशाहपथ तथा अन्नपूर्ण अस्पतालअगाडिको जग्गा सरकारी हो । यो जग्गामा राजाले घोडा पाल्ने योजना बनाएपनि ०४६ सालको राजनीतिक परिवर्तनपछि कृष्णबहादुर भट्टराई प्रधानमन्त्री बनेपछि सिंहदरबार पछाडिको बाटो खोलिदिए ।

अनि यी जग्गा कब्जा गएको हो । यो सरकारी जग्गामा अहिले निजी ठूल्ठूल्ला घर तथा भवन बनेका पाइन्छन् । यता, ०२९ सालसम्म धोवीखोला बगेर घट्टेकुलो चोकसम्म आइपुग्थ्यो भन्नेहरु अझै भेटिन्छन् । यो पनि सरकारी, गुठी र ऐलानी जग्गा हो । ०२४ सालमा भक्तपुरको सल्लाघारी तीनकुनेमा तत्कालिन राजा महेन्द्रले एक सय आठ रोपनी दुई आना एक दाम जग्गा स्थानीयसँग प्रतिरोपनी एक हजार रुपैयाँमा किने ।

एक रोपनीमा १६ आना हुन्छ । राजसंस्थाको अन्त्यपछि हाल नेपाल ट्रष्टको नाममा रहेको यो जग्गा अहिले बढीमा ६५–७० रोपनी छ । अन्य जग्गामा व्यक्तिहरुले कब्जा जमाएका छन् । राजनीतिक आडमा सो जग्गा आफ्नो नाममा दर्ता गरेर मानिसहरुले घर ठड्याएका छन् । तीनकुने छेउमा एउटा पिपलको रुख छ । त्यसअघि विकुलाल ख्याउँजूको ठूलो अर्थात् तीन तले घर छ ।

उनले तीन वटा ढुंगेधारा मासेर घर बनाएको स्थानीय बताउँछन् । ०२८ सालमा नापीका क्रममा सल्लाघारी गणेशस्थान आर्मी ब्यारेकको दायाँबायाँ, चंगा गणेश, दुवाकोट जाने ट्याम्पुपार्क, हनुमन्ते खोला यता सिर्जनानगरको जग्गा सरकारी, गुठी र ऐलानी भनि राखिएको छ । योसँर्गै राधेराधेको भाटभटेनी र त्यसअघि निर्माणाधीन १५ तले भवन, त्यही तल रहेको राजेश हार्डवेयर, इजीवे र बुढाथोकी ड्राइभिङ सेन्टर सञ्चालित जग्गा पनि सरकारी, गुठी र ऐलानी हो ।

यहाँका रैथाने स्थानीयका अनुसार ०३० सालसम्म राधेराधे र सिर्जनानगरका यी सरकारी जग्गामा एउटै घर थिएनन्् । ०३२ सालमा एक जनाले यो जग्गामा छाप्रो हाले । र, ०३५ सालमा कच्ची इट्टाको घर बनाए । मजदुर किसान पार्टीले आफ्ना कार्यकर्तालाई यो ठाउँको जग्गा कब्जा गर्न लगायो । ०४६ सालमा पञ्चायती व्यवस्था ढलेर बहुदलीय व्यवस्था आयो, अनि यी ठाउँका सरकारी, गुठी र ऐलानी जग्गा मजदुर पार्टीले आफ्नो कार्यकर्ताको नाममा गरायो । अहिले यी ठाउँको जग्गा आनाकै २५ लाखदेखि करोडौं छ । उता, सिंहदरबार पछाडिको त आनाकै करोडौं छ ।

राजनीतिक दलहरुले काठमाडौं उपत्यकासहित देशभरका सरकारी, सार्वजनिक, गुठी, ऐलानी, मठमन्दिरका जग्गा आफ्ना र कार्यकर्तालाई पोसेका छन् । त्यतिले नपुगेर खोला, नदी किनारसमेत कब्जा गरे । खोला नै कब्जा गरेर दलका कार्यकर्ता तथा नेताका घर बनेका छन् । आर्यघाट, मठमन्दिरको जग्गासमेत हड्पेर घर ठड्याइएको छ ।

प्रचण्डले पहिलो चोटी प्रधानमन्त्री हुँदा सेना प्रमुख रक्मांगद कटवाल र पशुपति मन्दिरका पूजारीलाई हटाए । भूमिगतबाट पहिलो पटक बालुवाटारमा सार्वजनिक भएका उनले भनेका थिए, ‘नेपाली सेना हामीसँग त लड्न सकेन । भारत, चीनलगायत अन्य देशसँग लड्न सक्दैन । अब नेपाली सेना दश हजारभन्दा बढी राख्नुहुन्न ।’

तर, प्रचण्डले तीन चोटी प्रधानमन्त्री हुँदासमेत न सेना कटौती गरे न भारत र चीनले कब्जा गरेको नेपाली भूभाग फिर्ता ल्याउन केही पहल गरे । माओवादीले जनयुद्ध शुरु गर्दा देशलाई विदेशी ऋण थिएन । अहिले २९ खर्ब ४२ अर्ब ऋण पुग्यो । निर्माण व्यवसायीको ४५ अर्ब, दुध, उखु किसानको सात अर्ब र कोरोना बीमा गराएका अस्पतालको २४ अर्ब भुक्तानी दिन बाँकी छ ।

माओवादी जनयुद्ध शुरु गर्नुअघि गाउँमा मान्छेहरु पर्याप्त थिए । माओवादीले जनयुद्ध शुरु गरेपछि गाउँका जनता शहर पसे । गाउँका घरमा ताल्चा लागे । जमिन बाँझो छोडिदियो । अनि देशभरका जनता उपत्यका र सदरमुकाम पसेपछि भूमाफिया, दलालहरुले जग्गाको मूल्य ह्वात्ते बढाए । रोपनीको दश हजारमा नबिक्ने जमिन आनाकै ६०–७० लाखमा बेचियो ।

प्रचण्डले यातायात क्षेत्रमा पाँच दशकदेखि भएको सिण्डिकेट पनि तोड्न सकेनन् । हरियो–कालो प्लेटको ट्याक्सी, फोस्टक ट्याम्पो, दुवानी गाडीको नयाँ दर्ता ४७ वर्षदेखि बन्द छ । बरु उनले बुहारीलाई मन्त्री, छोरीलाई मेयर, भाइलाई राष्ट्रिय सभा अध्यक्ष बनाए अनि आफ्नो हातमा ७८ लाखको घडी बाँधेका छन् । अहिले माओवादीका नेता, कार्यकर्ताले उपत्यकाभित्र वा बाहिर चार आनादेखि रोपनीमा बनेका दरबारजस्ता घर छ ।

उनीहरु २० लाखदेखि करोडौं पर्ने गाडीमा हिँड्छन् । बुधबार प्रचण्ड रास्वपा सभापति रवि लामिछानेलाई भेट्न नख्खु कारागार पुगे । अब प्रचण्ड, बाबुराम भट्टराईसहित उपेन्द्र यादव पनि केही वर्षभित्रै रविजसरी जेलमा हुनेछन् । लामिछाने सहकारी ठगीमा जेल पुगेका हुन् ।

प्रचण्डले केही वर्षअघि टुँडिखेलको एक सार्वजनिक कार्यक्रममा भनेका थिए, ‘जनयुद्धमा पाँच हजार जनता मैले मारेको हुँ । सक्छौं भने मलाई जेल हाल ।’ ०६३ चैत ७ गते रौतहटको गौरमा भएको हत्याकाण्डबारे छानबिन गर्न सर्वोच्च अदालतले परमादेश दिइसकेको छ । यो घटनाका नाइके जसपा नेपालका अध्यक्ष उपेन्द्र यादव हुन् ।

माओवादीसहितले हिजो सोझासाझा जनतालाई विभिन्न आश्वासन दिएर, देशमा परिवर्तन ल्याउँछौं भनेर आफ्ना र कार्यकर्ता पोस्ने, राज्यको सम्पत्ति दोहन गर्नेहरुले अब छिट्टै सजाय पाउनेछन् । देश विकास गछौं भन्दै माओवादीले १७ हजार जनता मार्यो । अनि देशलाई ऋण बोकायो, युवालाई देश जान बाध्य बनायो ।