भारत–पाकिस्तान युद्धको असरः नेपालमा ह्वात्तै बढ्यो खाद्यान्नको मूल्य !

रुषा थापा
पाकिस्तान र भारतबीच युद्ध शुरु भएसँगै नेपालमा खाद्यान्नको मूल्य ह्वात्तै बढेको छ । व्यापारीहरुले १५ देखि २० प्रतिशतसम्म मूल्य बढाएका छन् । खाद्यान्नसँगै पेट्रोलियम पदार्थ, ग्याँसलगायत पदार्थको हाहाकार हुन्छ भनेर बजारमा व्यापक चर्चा छ । पेट्रोल, डिजेल नै नभएपछि त्यसबाट चल्ने सवारीसाधन सडकमै थुप्रिने छ ।

मानिसहरुले २० लाखदेखि करोडौं हालेर पेट्रोल, डिजेलबाट सञ्चालित गाडी किनेका छन् । नेपालमा पेट्रोलियम पदार्थ भारतबाट आउने गरेको छ । तर, पाकिस्तान–भारत युद्धको शुरुवातसँगै अब भारतबाट पेट्रोलियम पदार्थ नआउने निश्चित छ । किनकि भारतमै अहिले खाद्यान्नलगायत पेट्रोल, डिजेल, ग्याँसको हाराकार हुन थालेको छ ।

यसले अब करोडौं हालेर किनेको गाडी घर वा सडकमा थन्काउनुबाहेक कुनै विकल्प रहने छैन । अर्कोतर्फ, खेतीयोग्य जमिन मासेर घर र बाटो बनाइयो । उब्जनी भइरहेको जमिनमा डोजर चलाई प्लाटिङ्ग गरेर आनाकै ६० लाखदेखि करोडौंसम्ममा बेचियो । जबकी पाँच दशकअघि त्यही जमिन रोपनीको दुई हजारमा बिक्दैँन्थ्यो । स्मरण रहोस्, एक रोपनीमा १६ आना जग्गा हुन्छ ।

उपत्यकासहित देशभरका खेतीयोग्य जमिनमा घर र बाटो बनाइएको छ । भएका जमिन पनि बाँझो छन् अहिलेसम्म त भारतबाट आयात गरिएको खाद्यान्न खाएर हामी नेपाली बाँचिरहेका थियौं । अब भारतले खाद्यान्न निर्यातमै रोक लगाउने देखिन्छ । जसको प्रत्यक्ष असर नेपालमा पर्ने छ । भारतले खाद्यान्न नपठाएसँगै यहाँ भोकमारी शुरु हुने निश्चित छ ।

अब नेपाल सरकारले जनतालाई कसरी पाल्छ ? प्रश्न उठेको छ । एकातिर रोजगारी र पैसा छैन, अर्को महँगी र खाद्यान्न अभाव । मुलुकमा भोकमारी मात्र होइन, अब लुटपाट, हत्या र आत्महत्या अत्याधिक बढ्ने छ । किनकि भोकले मानिसलाई जे पनि गराउनसक्छ । भनिन्छ नि भोकाएको बाघले आफ्नै सन्तानसमेत खाना सक्छ ।

नेपालमा पनि यही हुने छ । खाना नपाएपछि मानिसले आफ्नो वंश नाश गर्नसमेत बेर लगाउँदैनन् । अब जनतालाई घरजग्गा, गाडी र सेयर चाहिँदैन, खाद्यान्न मात्र चाहिन्छ । घर बिना बाँच्न सकिन्छ । सडकमा सुतेर भएपनि । गाडीको साटो हिँडेर गन्तव्य पुग्न सकिन्छ । सेयर त बेकामै भइहाल्यो । तर, खानाबिना मानिस बाँच्न सक्दैन ।

जीवजन्तु होस् या मानव कोही पनि खानाबिना बाँच्न सक्दैन । अनि मानव शरीरका निम्ति अत्यन्त आवश्यक खाना नै नभए के होला ? भोकभोकै मर्नुबाहेक विकल्प देखिँदैन । सरकार भारतको गुलाम बन्यो । भारतको फाइदाका निम्ति हिजो खेतीयोग्य जमिन मास्न दियो । अनावश्यक गाडी आयात गर्न दियो । भारतले त आफ्ना जनतालाई पुग्न खाद्यान्नलगायत सामग्री जोगाएर राखेको छ । अब नेपाल सरकारले चाँहि के गर्छ ?

हुन त सरकारमा बसेकाहरुको अझै पनि आँखा खुलेको छैन । भारतले आफ्नो फाइदाका निम्ति नेपालीको रगत बगाउन खोज्दासमेत सरकार मौन छ । राजनीतिक दलहरु विरोध गर्नुको साटो उल्टै भारतको समर्थन गरिरहेका छन् । जसले नेपाल पनि अब पाकिस्तानको निशानामा पर्ने देखिन्छ । भारत निकै स्वार्थी छ ।

हिजो आफ्नो व्यापार बढाउन नेपालको खेतीयोग्य जमिनमा घर र बाटो बनाउन लगायो । राम्ररी चलिरहेका कलकारखाना, उद्योग बन्द गरायो । आफ्नो उत्पादन हामीलाई महँगोमा बेचेर कमाउनु कमायो । विषादी हालिएका ती खाद्यान्न खाएर कतिपयले ज्यानै गुमाए भने अधिकांश दीर्घरोगी बनेका छन् । यतिमात्र होइन, भारतले हाम्रो थुप्रै भूभाग मिचेको छ ।

हाम्रो भूभागमाथि राज गर्दै आएको छ भने अहिले पनि सीमा मिच्ने क्रम जारी छ । भारत यसै ठूलो बनेको होइन, अरुको भूभाग कब्जा गरेर ठूलो भएको हो । अहिले सरकारले भारतको साथ दिइरहेको छ । यो हामी नेपाली र हाम्रो भूभागको लागि निकै खतरायुक्त साबित हुनसक्छ । किनकि पाकिस्तानको भूभाग कब्जा गर्न खोज्ने भारतले भोलि नेपालको भूभाग कब्जा गर्दैन भन्ने के ग्यारेन्टी छ ?

भारत–पाकिस्तान युद्धको प्रभाव नेपालमा देखिन थालिसक्यो । जनता होस् या बैंक, वित्तिय संस्थाको लगानी तीन क्षेत्रमा छ, त्यो हो, घरजग्गा, गाडी र सेयर । अनि युद्धको बेला खान नपाउँदा कसले घरजग्गा, गाडी र सेयर किन्छ । फेरि यो बिक्री नहुनासाथ बिक्री टाट पल्टिने निश्चित छ । सहकारीको पनि त यसैमा लगानी थियो । कोरोना महामारीपछि आएको मन्दीले घरजग्गा, गाडी र सेयर कारोबार सुस्ताउँदा सहकारी भाग्नुभयो ।

सहकारीमा बचत गरेका निक्षेपकर्ताहरु मर्नु न बाँच्नु अवस्थामा छन् । एउटैको पाँच हजारदेखि १२ करोड रुपैयाँसम्म सहकारीमा फसेको छ । हजारौं सहकारीमा खर्बौ रकम डुबेको छ । अब बैंकको पालो आएको छ । बैंक टाट पल्टिनेबित्तिकै सहकारीको भन्दा दोब्बर–तेब्बर जनता डुब्नेछन् । त्यसैले, अहिले चलाख व्यक्तिहरुले बैंकमा आफूले जम्मा गरेको रकम निकाल्न थालेका छन् ।

जनता त डुबेपनि त्यस्तो समस्या नहोला तर सरकार डुबेमा के होला ? कुनै पनि देश तब बलियो हुन्छ, जब त्यहाँको सरकार आर्थिक रुपमा मजबुत हुन्छ । हाम्रो त सरकार नै टाट पल्टिने अवस्थामा पुगेको छ । राजस्व उठ्न छोडिसक्यो । सरकारले राजस्वको प्रमुख स्रोत बनाएको घरजग्गा, गाडी र सेयर कारोबार केही वर्षयता सुस्ताएको छ ।

अहिले त सरकार विदेशी ऋणले देश धानिरहेको छ । विदेशीसँग हात थापेर ल्याएको पैसाले सरकारी कर्मचारी र जनप्रतिनिधिहरुलाई तलबभत्ता खुवाइरहेको अवस्था छ । तर, अब विदेशीले समेत ऋण देलाजस्तो छैन । किनकि नेपालको आर्थिक अवस्था प्रायजसो देशले थाहा पाइसके । २७ खर्ब बढी भइसक्यो विदेशी ऋण ।

त्यसको साँवाब्याज तिर्नसमेत अहिले सरकारसँग पैसा छैन । देशभित्रै पनि सरकार ऋणको पासोमा छ । निर्माण व्यवसायीको ४५ अर्ब, दुध र उखु किसानको सात अर्ब, कोरोना बीमाको २४ अर्ब भुक्तानी दिन सकिएको छैन । भुक्तानी दिओस् पनि त कसरी जब राज्यको ढुकुटीमा पैसा नै छ । अब सरकारले बैंकको पैसा चलाउँछ भनेर अधिकांश बताउँछन् ।

यसैले, बैंकमा भएको आफ्नो रकम धमाधम निकालिरहेका छन्, जनता । देश सुध्रिने होइन, अब झन् झन् बिग्रिने देखिन्छ । भारत–पाकिस्तान तनावले अरु केही नभएपनि नेपालको आँखा भने पक्कै खोलिदिने छ । अब सरकार र जनताले खेतीयोग्य जमिनको महत्त्व बुझ्नेछ । तर, त्यो बेला धेरै ढिलो हुनेछ । दशकअघि मकैको ढोड, छली, दाउराले खाना पकाइन्थ्यो ।

जमिनमा घर होइन, खेतीपाती गरिन्थ्यो । त्यतिबेला अहिलेजस्तो आकर्षक घर थिएनन् । गाडी थिएन । तर, नेपाल र नेपाली आत्मनिर्भर थिए । खाद्यान्नका निम्ति कसैको भर पर्नु पर्दैन्थ्यो । अहिले त गुन्द्रकसमेत विदेशबाट आयात गरिन्छ । अनि आकर्षक घर भएको के फाइदा ? जबकी भोक लाग्दा खान अन्न नै चाहिन्छ । नेता र सरकार आफ्ना जनता र देशप्रति बफदार नभई भारतले जे भन्यो, त्यही गर्दा देश संकट अवस्थामा पुगेको छ ।