नेपालको राजनीतिक परिदृश्य: वितृष्णा, आक्रोश र दूरदृष्टिको अभाव

नेपालको राजनीति यतिखेर गहिरो संक्रमणकालबाट गुज्रिरहेको छ। दशकौँ लामो राजनीतिक अस्थिरता, भ्रष्टाचार र कुशासनले जनतामा, विशेषगरी युवाहरूमा, गहिरो वितृष्णा पैदा गरेको छ। सामाजिक सञ्जालमा पुराना र पाका पुस्ताका नेताहरूमाथि भइरहेका चर्का नकारात्मक टिप्पणीहरूले यसै वितृष्णालाई प्रतिविम्बित गर्छन्। भ्रष्टाचारविरुद्धका विभिन्न अभियानहरूले जनताको आक्रोशलाई एकीकृत गर्ने प्रयास गरे तापनि, यसले समग्रमा देशको राजनीतिक समस्याको दीर्घकालीन समाधान दिन सकेको छैन।

यस्तो अवस्थामा, नयाँ पुस्ताका राजनीतिज्ञ वा युवा नेताहरूबाट देशले ठूलो अपेक्षा गरेको छ। तर, विडम्बना उनीहरूले पुराना नेताहरूलाई एकातिर गाली गरेर ‘केही गरेनन्’ भन्ने भाष्य निर्माण गरिरहेका छन् भने, अर्कोतिर आफूहरूले नै देश निर्माणको स्पष्ट खाका वा रोडम्याप दिन सकिरहेका छैनन्। सामाजिक सञ्जालमा केवल आक्रोश पोखेर र ‘बुढा नेता’ लाई दोष दिएर राजनीतिक स्थान बनाउने प्रयास गर्ने तर ‘के गर्दा देश बन्छ?’ भन्ने प्रश्नको ठोस जवाफ नदिने प्रवृत्ति मौलाएको छ।

पूराना पुस्ताप्रतिको आक्रोश र यसको वास्तविकता

पाका पुस्ताका नेताहरू निश्चित रूपमा विगतका कमीकमजोरी, भ्रष्टाचार र कुशासनका लागि जिम्मेवार छन्। पटक-पटकको सत्ता परिवर्तन, अस्थिरता र विकासका एजेन्डाहरूलाई प्राथमिकता नदिनुले जनतामा निराशा छाउनु स्वाभाविक हो। दशकौँसम्म सत्तामा रहेका नेताहरूबाट जनताले ठूलो अपेक्षा गरेका थिए, तर त्यो पूरा हुन सकेन। यसैको परिणाम स्वरूप सामाजिक सञ्जालमा उनीहरूमाथि तीव्र आलोचना र नकारात्मक टिप्पणीको ओइरो लागेको छ।

तर, यहाँ एउटा महत्वपूर्ण पक्ष बिर्सन मिल्दैन। नेपालको राजनीतिक इतिहासमा परिवर्तनका लागि गरिएका ठूला संघर्षहरूमा तिनै पाका पुस्ताका नेताहरूको महत्वपूर्ण भूमिका रहेको छ। राणा शासनको अन्त्यदेखि लिएर प्रजातन्त्रको पुनर्स्थापना र गणतन्त्र स्थापनासम्मका आन्दोलनहरूमा उनीहरूको त्याग र योगदानलाई नकार्न मिल्दैन। यसो भन्दैमा उनीहरूका कमीकमजोरीलाई ढाकछोप गर्न खोजिएको होइन, बरु इतिहासको समग्र मूल्यांकन गर्नुपर्छ भन्ने हो। एकाङ्गी रूपमा गाली मात्रै गरेर समस्याको समाधान हुँदैन।

नयाँ पुस्ताको चुनौती र दूरदृष्टिको अभाव

नयाँ पुस्ताका नेताहरूले नेपाली राजनीतिमा सकारात्मक परिवर्तन ल्याउने ठूलो सम्भावना बोकेका छन्। उनीहरूसँग नयाँ विचार, ऊर्जा र प्रविधिको ज्ञान छ। तर, उनीहरूले यसलाई सही दिशामा प्रयोग गर्न सकिरहेका छैनन्। अहिलेको प्रवृत्ति हेर्दा, उनीहरूले पुराना नेताहरूलाई गाली गरेर वा ‘नो नट अगेन’ जस्ता अभियानहरू चलाएर छोटो समयमा लोकप्रियता हासिल गर्ने प्रयास गरिरहेका छन्। यो एक प्रकारको ‘आक्रोशको राजनीति’ मात्रै हो, जसले दीर्घकालीन समाधान दिन सक्दैन।

देश निर्माणका लागि गाली मात्रै काफी हुँदैन। यसका लागि स्पष्ट दृष्टिकोट (Vision), योजना (Plan), र कार्यदिशा (Strategy) चाहिन्छ। नयाँ पुस्ताका नेताहरूले ‘के गर्दा देश बन्छ?’ भन्ने प्रश्नको जवाफ दिन सकेका छैनन्। उनीहरूले कुन क्षेत्रमा कसरी सुधार गर्ने, आर्थिक विकासको खाका कस्तो हुने, सुशासन कसरी स्थापित गर्ने, र शिक्षा तथा स्वास्थ्यमा कसरी क्रान्ति ल्याउने भन्ने जस्ता प्रश्नहरूको ठोस र व्यवहारिक योजना प्रस्तुत गर्न सकेका छैनन्। केवल नकारात्मक टिप्पणी र आक्रोशले भरिएको अभियानले क्षणिक सहानुभूति त बटुल्न सक्छ, तर यसले देशलाई सही दिशामा डोऱ्याउन सक्दैन।

देश निर्माणका लागि दृष्टिकोट र इमानदारिताको आवश्यकता

देश निर्माणका लागि गाली र आक्रोशभन्दा धेरै माथि उठेर काम गर्नुपर्छ। यसका लागि निम्न कुराहरूमा ध्यान दिनु आवश्यक छ:

१. स्पष्ट दृष्टिकोट र दीर्घकालीन योजना: देशको विकासका लागि ५ वर्ष, १० वर्ष र २० वर्षको स्पष्ट र दूरगामी दृष्टिकोट हुनुपर्छ। कृषि, पर्यटन, जलविद्युत, शिक्षा, स्वास्थ्य, पूर्वाधार विकास जस्ता प्रमुख क्षेत्रहरूमा कसरी अगाडि बढ्ने भन्ने बारे ठोष योजनाहरू आवश्यक छ। यो योजना क्षणिक राजनीतिक लाभका लागि नभई देशको दीर्घकालीन हितलाई ध्यानमा राखेर बनाइनुपर्छ।

२. हरेक निकायको इमानदारिता: देश तब मात्रै बन्छ जब हरेक निकाय आफ्नो ठाउँमा सही र इमानदार हुन्छ।
* राजनीतिक नेतृत्व: नेताहरूले व्यक्तिगत स्वार्थभन्दा माथि उठेर देश र जनताको हितमा काम गर्नुपर्छ। भ्रष्टाचारमुक्त शासन, पारदर्शिता र जवाफदेहिता उनीहरूको प्रमुख प्राथमिकता हुनुपर्छ।

* प्रशासनिक संयन्त्र: निजामती कर्मचारीहरूले निष्पक्ष र इमानदारिताका साथ सेवा प्रदान गर्नुपर्छ। राजनीतिक हस्तक्षेपबाट मुक्त भएर विधि र प्रक्रिया अनुसार काम गर्ने परिपाटीको विकास गरिनुपर्छ।

* न्यायपालिका: न्यायपालिका पूर्ण रूपमा स्वतन्त्र र निष्पक्ष हुनुपर्छ। भ्रष्टाचार र राजनीतिक दबाबबाट मुक्त भएर न्याय प्रदान गर्ने प्रणालीले मात्रै जनताको विश्वास जित्न सक्छ।

* सुरक्षा निकाय: सुरक्षा निकायले कानुनको शासन कायम गर्न र नागरिकको सुरक्षामा प्रतिबद्ध भएर काम गर्नुपर्छ।

* नागरिक समाज र सञ्चार माध्यम: नागरिक समाज र सञ्चार माध्यमले सरकारलाई खबरदारी गर्ने र जनतालाई सुसूचित गर्ने भूमिका निष्पक्ष रूपमा निर्वाह गर्नुपर्छ।

३. भ्रष्टाचारमा शून्य सहनशीलता: भ्रष्टाचार देश विकासको सबैभन्दा ठूलो बाधक हो। यसलाई नियन्त्रण गर्नका लागि कडा कानुनको कार्यान्वयन, भ्रष्टाचारीलाई दण्डित गर्ने प्रणाली, र पारदर्शिता प्रवद्र्धन आवश्यक छ। चाहे त्यो ठूलो पदमा बस्ने व्यक्ति होस् वा सामान्य कर्मचारी, सबैलाई कानुनको दायरामा ल्याउनुपर्छ।

४. क्षमता विकास र अवसर सिर्जना: युवाहरूलाई देशमै रहने वातावरण सिर्जना गर्नका लागि शिक्षा, रोजगारी र उद्यमशीलताका अवसरहरू सिर्जना गर्नुपर्छ। देशभित्रै गुणस्तरीय शिक्षा र सिप विकासको अवसर दिएर उनीहरूलाई उत्पादनशील बनाउन सकिन्छ।

५. सकारात्मक राजनीतिक संस्कृति: गालीगलौज र व्यक्तिगत आरोपप्रत्यारोपको सट्टा स्वस्थ बहस र रचनात्मक आलोचनाको संस्कृति विकास गर्नुपर्छ। एकअर्कालाई दोष लगाउने प्रवृत्ति छोडेर साझा उद्देश्यका लागि मिलेर काम गर्ने परिपाटीको विकास गर्नुपर्छ।

६. जनताको सहभागिता: देश निर्माणमा जनताको सक्रिय सहभागिता अपरिहार्य छ। नीति निर्माणदेखि कार्यान्वयनसम्मका हरेक प्रक्रियामा जनताको राय र सुझावलाई महत्व दिनुपर्छ। स्थानीय तहलाई अधिकार सम्पन्न बनाएर विकासका काममा जनतालाई प्रत्यक्ष संलग्न गराउनुपर्छ।

निष्कर्ष

नेपालको राजनीतिक जटिलतालाई समाधान गर्न केवल आक्रोश र गाली पर्याप्त छैन। नयाँ पुस्ताका नेताहरूले पुराना नेताहरूलाई गाली गरेर आफ्नो राजनीतिक स्थान बनाउने प्रवृत्ति त्यागी, देश निर्माणका लागि स्पष्ट दृष्टिकोट, ठोस योजना र कार्यदिशासहित अगाडि बढ्नुपर्छ। हरेक निकाय आफ्नो ठाउँमा इमानदार र जवाफदेही भए मात्रै देशले प्रगति गर्न सक्छ। युवाहरूले आफ्नो ऊर्जालाई नकारात्मक टिप्पणीमा भन्दा रचनात्मक काममा लगाउनुपर्छ। देशलाई साँच्चिकै समृद्ध बनाउनका लागि सामूहिक प्रयास, पारदर्शिता र सुशासनको अपरिहार्यतालाई कसैले पनि बिर्सनु हुँदैन। यो केवल राजनीतिक नेतृत्वको मात्रै नभई सम्पूर्ण नेपाली समाजको साझा दायित्व हो।