कार्यक्रम नहुँदा पार्टी प्यालेसहरु सुनसानः सञ्चालकहरु झिंगा धपाउँदै, दिन कटाउँदै !

अनुसा थापा
चार वर्षअगाडिको कुरा हो, पार्टी प्यालेसमा एकैदिन चार–पाँच वटासम्म कार्यक्रम हुन्थ्यो । पार्टी प्यालेसहरुलाई कार्यक्रमको तयारी गरेरै भ्याइनभ्याइ हुने गरेको थियो । बैंक तथा वित्तिय संस्थाको साधारण सभा र राजनीतिक दलको कार्यक्रम नियमितजसो भयो । विवाह, ब्रतबन्धलगायतको कार्यक्रम पनि पार्टी प्यालेसमा प्रशस्तै आयोजना हुन्थ्यो ।

विभिन्न संस्थाहरुले पनि आफ्ना कार्यक्रम पार्टी प्यालेसमै राख्थें । पार्टी प्यालेसको आम्दानी राम्रै चलिरहेको थियो । कार्यक्रम पनि भइरहने र आफूखुशी पैसा लिन पाउने भएकाले पार्टी प्यालेसहरु नाफामा गएका थिए । हुन त पार्टी प्यालेसमा एक प्लेट खानाकै झण्डै एक हजार पाँच सय रुपैयाँसम्म लिन्छन्, आइटम हेरेर ।

सर्वसाधारण ठग्न पाउँदा उनीहरु मख्ख थिए । उनीहरुले जति कमाउनु थियो, त्यतिबेलै कमाए, किन कि पछिल्लो समय पार्टी प्यालेस सुनसान छ । मासिक एकाध कार्यक्रम पाउन पनि महाभारत छ । कार्यक्रम हुन छाडेपछि प्रायजसो पार्टी प्यालेस बन्द भइसकेको छ । सञ्चालनमा रहेकाहरु पनि बन्द हुने अवस्थामा पुगेको छ ।

कार्यक्रम र खानाको रेट घटाउँदा पनि पार्टी प्यालेसमा कार्यक्रम गराउने कमै छन् । पार्टी प्यालेसको आम्दानी स्वाट्टै घट्नुको कारण बैंक तथा वित्तिय संस्थामा आएको संकट हो । मुलुकभर ३५ हजार २३९ वटा सहकारीले वर्षैपिच्छे साधारण सभा गर्थ्यो । बैंक, लघुवित्त र फाइनेन्सको साधारण सभा पनि पार्टी प्यालेसमै आयोजना गरिन्थ्यो ।

सहकारीको हालत सबैलाई थाहा छ । अधिकांश सहकारीका सञ्चालक भागिसकेका छन् भने खुल्ला भएकाको अवस्था पनि निकै नाजुक छ । बचतकर्ता पैसा माग्दै सडकमा आएका छन्, यस्तोमा सहकारीले के साधारण सभा गर्नु । सहकारीमा संकट आउँदा पार्टी प्यालेसलाई ठूलो धक्का लागेको छ ।

अर्कोतिर, राष्ट्र बैंकबाट क वर्गको इजाजत पाएका बैंकहरु नै समस्यामा छन् । प्रायः बैंक घाटामा गएको अवस्था छ । पहिले देखाउनैका लागि पनि कार्यक्रम गर्ने बैंकहरुले यो विषयमा हात मुठ्ठी पारेको छ । लघुवित्तहरु चालर्मचुलुम्मै डुबिसके । फाइनेन्सको अवस्था पनि त्यस्तै छ ।

यता, घरजग्गा भएकाले त्यो बेचेर छोराछोरीको विवाह पार्टी प्यालेसमा गर्थें । अहिले त घरजग्गाको कारोबार डामाडोल छ, के ल्याएर विवाह गर्नु ? उता सेयर र गाडीको किनबेच पनि निरन्तर ओरालो लागिरहेको छ । राजनीतिक दलहरुले जुनसुकै कार्यक्रम पनि पार्टी प्यालेसमै गर्थें ।

एउटा बैठक राख्न पनि पार्टी प्यालेस नै बुक गर्ने प्रचलनको विकास भएको थियो । तर, केही समयमै त्यो प्रचलन तहसनहस बन्यो । पहिले पो सदस्यहरुसँग मज्जाले लेबी उठाएर कार्यक्रम गर्थें । अहिले त सदस्यहरुको लेबी तिर्ने हैसियत पनि हुनु पर्यो नि । राजनीतिक पार्टीहरुले अहिले पार्टी कार्यालयमै कार्यक्रमको आयोजना गर्न थालेका छन् ।

बैठक पनि पार्टी मुख्यालयमै बस्छन् । गीतको भिडियोहरु पार्टी प्यालेसमै रेकर्ड हुन्थ्यो । बजारमा सबै क्षेत्रमा आर्थिक मन्दी आएपछि पार्टी प्यालेसको व्यापार सुक्यो । विगतमा आफ्नो घरमै विवाह हुन्थ्यो । थोरै खर्चमा वैवाहिक कार्य सम्पन्न हुन्थ्यो । ब्रतबन्ध पनि सामान्य नै हुन्थ्यो ।

आफ्नै घर बाहिर आँगन हुन्थ्यो । त्यही राखेर कार्यक्रममा सहभागीहरुलाई खुवाउँथे । छरछिमेक मिलेर पकाउँथे । आपसी सहिष्णुता थियो । तर, पछिल्लो समय मान्छेलाई मात लाग्दै गयो । घरजग्गाको मूल्य बढ्दै गयो, उनीहरुले धमाधम बेचेर ल्याएर विवाह, ब्रतबन्ध गर्न थालियो ।

गुन्यु चोलीलगायत सानातिना कार्जे पनि पार्टी प्यालेसमा हुन थाल्यो । कार्जेको नाममा उत्ताउलो खर्च गर्ने र समाजमा बेतिथि फैलाउने काम भयो । धाक लगाउनकै लागिले पनि पार्टी प्यालेसमा विवाह, ब्रतबन्ध गराइन्छ । यता, बाहिरबाट आएर यहाँ घर बनाएकाहरुसँग कार्जे गर्न ठाउँ हुँदैन् ।

त्यसैले उनीहरु पनि पार्टी प्यालेसमै पुग्छन् । राम्रै आम्दानी हुने भएपछि पार्टी प्यालेस खोल्ने होडबाजी नै चल्यो । दुई घर वरपर पार्टी प्यालेस भेटिन्थ्यो । त्यसमा लगानी गर्नेहरुलाई अहिले ‘टोक्नु न बोक्नु’ भएको छ । गाउँमा अहिलेपनि पुरानै चलनचल्ती छ । विवाह, ब्रतबन्ध, भोज घरमै हुन्छ ।

घरबाटै बेहुला अन्माएर लैजान्छन्, बेहुलीलाई सिँधै घरमै भित्र्याउँछन् । गाउँमा पार्टी प्यालेसको सिस्टम नै छैन् । ७४ जिल्लाका स्थानीय काठमाडौं उपत्यकामा घर बनाएर बसेका छन् । कुनै समय दशौं रोपनी जग्गा भएका स्थानीयहरु अहिले चार आनामा आइपुगेका छन् ।

भोजभतेर लगाउन र धाक देखाउनकै लागि उनीहरुले धमाधम जग्गा बेचे । अहिले यहाँका बासिन्दा रित्तो भएका छन् । बाहिरबाट आएका पनि पार्टी प्यालेसमा, यहाँका बासिन्दा पनि पार्टी प्यालेसमा । गाउँ खाली भएको र शहर भरिएको फाइदा पार्टी प्यालेसले उठायो । तर, त्योपनि ‘बर्खामा आएको भल’ जस्तै भयो ।

कार्यक्रम नहुँदा पार्टी प्यालेसका सञ्चालकहरु झिंगा धपाएर बस्नुपरेको छ । पार्टी प्यालेस माकुराको जालोले भरिने भयो । पार्टी प्यालेसको जग्गा धितो राखेर कर्जा दिएका बैंकहरु चुलुम्मै डुब्ने देखिएको छ । व्यापार नभएपछि कसले किस्ता तिर्न सक्छ ? एकातिर बैंकमाथि धितोको भार थपिएको थपिएै छ, अर्कोतिर धितो सकार्ने मान्छे भेटिँदैनन् ।

सर्वसाधारण अहिले टाँट पल्टिएका छन् । उनीहरुले आफ्नो खर्च घटाएका छन् । पार्टी प्यालेस मात्रै होइन्, रात्रिकालीन व्यवसाय, दोहोरी साँझको पनि त्यही हालत भएको छ । मान्छेसँग भात खाने पैसा छैन्, कसले गएर त्यहाँ खर्च गर्ने ? बुढापाकाले भन्थे,‘ऋण भन्या घिन हो’ । त्यसैगरी, उनीहरुले रुखमूनिको बाली कहिल्यै लाग्दैन् पनि भन्थे ।

तर, त्यो कुरा बुझेनन् । देखाउनका लागि अनावश्यक खर्च गर्न अहिले ‘घर न घाट’ को अवस्थामा पुगेका छन् । धितो बैंकले खाइदिने भएपछि उनीहरु थक्थकाउन थालेका छन् । अब के गर्नु, पुर्परोमा हात ल्याउने, बस्ने । अर्थविद्हरुले आर्थिक मन्दी झनै गहिरिँदै जाने बताएका छन् ।

मन्दी देखिएको चार–पाँच वर्ष भइसकेको छ । यद्यपि, यसको सुधारमा कुनै राजनीतिक पार्टीले चासो देखाएनन् । अर्थविद्हरुले अध्ययन गरेपनि केही नतिजा देखिएको छैन् । अर्थतन्त्र सुध्रिनुको साटो झनै बिग्रियो । आम्दानी हुँदा सर्वसाधारण आधा किलोमिटर बाटोमा गाडी चढ्छन् ।

अहिले तीन–चार किलोमिटरको बाटोमा पनि हिँडेरै पुग्छन् । हुन त अहिले मान्छेसँग रोजगारी छैन् । व्यापार व्यवसाय नचल्दा व्यापारीहरु फुर्सदिलो भएका छन् । त्यसैले उनीहरु पैदल यात्रा गर्न थालेका छन् । गाडी चढ्ने पैसाले तरकारी किन्न पुग्छ भन्ने लाग्छ । अहिले जोपनि खर्च घटाउने र पैसा बचाउनेतर्फ केन्द्रित छ ।

व्यापार व्यवसाय राम्रो चल्दा माछामासु, फलफूल, दहीदूधहरु किलोको किलो उठाइन्थ्यो । अहिले त्यसतर्फ पनि कटौती गरिएको छ । आम्दानी नभएपछि खर्च कटौतीबाहेकको के विकल्प ? एक जनाले कमाउँदा त्यसबाट बिसौ जनालाई फाइदा हुन्छ । तर, छ्याप्पै मन्दी भएपछि बजार ठ्याप्पै भयो ।

जनतालाई खान छैन्, राज्यलाई कर कसले तिर्छ ? बैंकलाई किस्ता कहाँबाट ल्याएर तिर्नु ? देशको अर्थतन्त्र नाजुक हुँदापनि प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओली र अर्थमन्त्री विष्णुप्रसाद पौडेललाई कुनै चासो छैन् । अर्थविद्हरु पनि पार्टीगत छन् । पार्टीले के बोल्दा फाइदा हुन्छ, उनीहरु त्यही बोल्छन् ।

अब सरकारले न राजश्व उठाउन सक्छ न अर्थतन्त्रलाई ट्रयाकमा ल्याउन सक्छ । जनता बैंक तथा वित्तिय संस्थाको ऋणमा डुबे, सरकार वैदेशिक ऋणमा । सरकारले बेलैमा होस पुर्याएको भए सायदै आज देशको अवस्था यस्तो हुन्थ्यो ।