मुखको घाउको घरेलु उपचार

मुखमा खटिरा एक सामान्य समस्या हो जुन लगभग सबै मानिसहरू कुनै न कुनै समयमा पीडित हुन्छन्। यी फोकाहरू गालाको भित्री भागमा, जिब्रोमा र ओठको भित्री भागमा हुन्छन्। यो सेतो वा रातो घाउ जस्तै देखिन्छ। यो कुनै ठुलो समस्या होइन तर धेरै पीडादायी हुन्छ, अल्सरका कारण मुखमा जलन हुने र केहि खान पनि गाह्रो हुने र कहिलेकाहीँ मुखबाट रगत पनि निस्कने गर्छ । समयमै यसको उपचार हुन नसक्दा कहिलेकाहीँ यो क्यान्सरको कारण पनि बन्छ ।

आयुर्वेदमा मुखको अल्सर वा खटिराको समस्यालाई मुखपाक भनिन्छ। अत्याधिक एसिडिटी भएमा, पेट खराब भएमा वा कब्जियत भएमा , जलन हुने र कुनै पनि खानेकुरा खान गाह्रो हुँदा यो अवस्था देखिन्छ । पित्त दोषका कारण मुखमा घाउ हुने गर्छ । आयुर्वेदिक उपचारको माध्यमबाट पित्त दोषलाई सन्तुलनमा राख्दा अल्सरको घटना कम हुन्छ।

मुखको अल्सर साना र ठूला दुवै प्रकारका हुन्छन्  । कारणको आधारमा यो दुई प्रकारको हुन्छ।

पेट खराब हुने, मसलादार खानेकुरा वा माथि उल्लिखित अन्य कारणले हुने फोका हुन् । यो कुनै रोगको कारणले होइन र अरूबाट सर्दैन। यी गैर संक्रामक हुन् ।

किन हुन्छ मुखमा अल्सर ?

धेरैजसो मानिसहरु मुखको अल्सरको कारण थाहा नपाई औषधि वा घरेलु उपचार खोज्न थाल्छन् । ध्यान राख्नुहोस् कि यदि तपाईलाई अल्सरको सही कारण थाहा छैन भने यसको उपचार गर्न धेरै गाह्रो हुनेछ। सामान्यतया, माथि उल्लेख गरिए अनुसार, पित्त दोषको असंतुलनको कारणले मुखमा अल्सर हुन्छ। यसबाहेक मुखमा अल्सर हुनुका अन्य कारण पनि छन् । पहिले तिनीहरूको बारेमा जानौं: 

• पेट दुख्नु वा कब्जियत हुनु।
• कडा ब्रिस्टेड ब्रसले दाँत माझ्नु वा चपाउँदा गलतीले गाला काट्नु।
• हेलिकोब्याक्टर पाइलोरी नामक ब्याक्टेरियाको उपस्थितिको कारण।
• शरीरमा भिटामिन बी-१२, जिंक, फोलिक एसिड र आइरनको कमी।
• अत्याधिक भुटेको र मसलादार खानेकुरा खानु ।
• महिलामा महिनावारीको समयमा हुने हर्मोनमा हुने परिवर्तनका कारण।
• सोडियम लौरिल सल्फेट भएको टुथपेस्ट वा माउथवाश प्रयोग गर्ने ।
• केही मानिसहरूलाई अण्डा, स्ट्रबेरी, नट वा मसालेदार खानेकुरा जस्ता केही खाद्य सामग्रीहरूप्रति संवेदनशीलता वा एलर्जी हुन्छ।
• एस्पिरिन वा अल्कोहल जस्ता रसायनहरू, जब तिनीहरू हाम्रो मुखको श्लेष्म झिल्लीको सम्पर्कमा आउँछन्, यसले नेक्रोटिक बनाउँछ, जसले यहाँ छालाहरू निम्त्याउन सक्छ।

यसबाहेक  केही रोगका कारण पनि मुखमा अल्सर हुने गर्छ ।

• लामो समयदेखि कब्जियतबाट ग्रसित व्यक्तिहरूलाई मुखमा बारम्बार अल्सर हुने गर्छ।
• क्रोनको रोग र अल्सरेटिभ कोलाइटिस जस्ता आन्द्रा रोगको अवस्थामा ।
• Celiac रोग एक आन्द्रा विकार हो जसमा एक व्यक्ति ग्लुटेन को लागी संवेदनशील हुन्छ , अनाज मा पाइने प्रोटिन।
• इम्युनिटी पावर कमजोर हुनु ।
• एचआईभी। जसका कारण रोगसँग लड्ने क्षमता कम हुन्छ ।

मुखको अल्सरबाट बच्ने उपाय

मुखको अल्सरबाट बच्न खानपान र जीवनशैलीमा परिवर्तन ल्याउन जरुरी छ- 

• खुर्सानी र अत्याधिक मसला भएको खानेकुरा नखाने ।
• धेरै च्युइङगम चपाउने बानीले पनि मुखमा अल्सर  निम्त्याउँछ । त्यसैले यसबाट बच्नुहोला ।
• भिटामिन सी युक्त फलफूल र तरकारी खानुहोस्।
• शरीरमा भिटामिन बी को कमी नहोस् भनेर दही, बटर, चिज र दूध जस्ता दुधजन्य पदार्थको अधिक सेवन गर्नुहोस् जुन मुखमा अल्सरको  एउटा कारण हो।
• खानामा सलादको रूपमा काँचो प्याज प्रयोग गर्नुहोस्।
• भिटामिन-B6, फोलिक एसिड, जिंक र आइरनको कमीले पनि फोकाहरू निम्त्याउने भएकाले पोषक तत्वले भरिपूर्ण खाना खानुहोस्।
• दैनिक ७-८ गिलास पानी पिउनुहोस्।
• कब्जियतको समस्याबाट बच्न आफ्नो आहारमा रेशायुक्त तरकारी र फलफूलको सेवन गर्नुपर्छ ।
• हरियो चिया सेवन गर्नुहोस्।
• मुखको सरसफाइमा विशेष ध्यान दिनुहोस्।
• नरम टूथब्रशले दाँत सफा गर्नुहोस्।

मुखमा अल्सर भएमा तुरुन्त अङ्ग्रेजी औषधि सेवन गर्नुको सट्टा पहिले घरेलु उपचार अपनाउनुपर्छ । घरेलु उपचारले पनि छाला निको भएन भने चिकित्सकको सल्लाह लिनुपर्छ । आउनुहोस् यी घरेलु उपायहरूबारे जान्नुहोस्: 

मुखको घाउको घरेलु उपचार) 

४-५ वटा तुलसीका पातहरु दिनमा दुई पटक चपाएर खाने ।

मह र मुलेथी:  

महमा लिक्वेरिस पाउडर मिलाएर यो पेस्टलाई मुखको अल्सरमा लगाउनुहोस् र  मुखबाट र्याल बाहिर निस्कन दिनुहोस्।

मुखको अल्सरका लागि काथ ​​निकै फाइदाजनक हुन्छ । क्याचु, लिकोरिस पाउडर र मह मिसाएर मुखको घाउमा लगाउने । यसका अलावा नरम अमरूदको पातमा क्याचु मिसाएर सुपारीको पात जस्तै चपाउने ।

मुखको अल्सर निको पार्न गार्गल निकै फाइदाजनक हुन्छ । कुन सामग्री कसका लागि लाभदायक साबित हुन्छ व्यक्तिको प्रकृतिमा निर्भर गर्दछ।

कागतीको पानीमा मह मिसाएर कुल्ला गर्नुहोस् ।
एक गिलास पानीमा एक चम्चा धनियाको धूलो मिलाएर उमाल्नुहोस् । पानी चिसो भएपछि दिनमा ३–४ पटक कुल्ला गर्ने ।
छालामा हुने जलनलाई कम गर्न ग्लिसरीनमा बेसारको धुलो मिसाएर छालामा लगाउने र २०–२५ मिनेटपछि कुल्ला गर्ने ।
जामुनको बोक्राको कासो बनाएर कुल्ला गर्नुहोस्। ( जामुनको फाइदा )
जायफलको कासो बनाएर दिनमा ५-६ पटक कुल्ला गर्नुहोस्।
30 ग्राम 1 लिटर बरगदको बोक्रा लिनुहोस्। उमालेको पानीले कुल्ला गर्नाले मुखको घाउ निको हुन्छ ।