महिनावारी अनियमित किन हुन्छ ? जान्नुहोस्, समाधानका घरेलु उपायहरू

अनियमित महिनावारी धेरै कारणले हुन सक्छ। आयुर्वेदिक विशेषज्ञ डा. चंचल शर्माबाट जान्नुहोस्, महिनावारी अनियमित हुने कारण र समाधानका घरेलु उपायहरू।

डा. चंचल शर्मा

महिलामा महिनावारीको समस्या आजकल प्राय सामान्य बन्दै गएको छ । बालिकाको उमेर १३ देखि १४ वर्ष पुगेपछि मात्रै महिनावारी आउन थाल्छ । तर अचेल कसैकसैमा अलि छिट्टै पनि हुने गरेकाे छ । त्याे खानपान र जीवनशैलीकाे प्रभावका कारण हाे । महिनावारीको सामान्य अवधि २१ देखि ३५ दिन भित्र हुन्छ। महिनावारी २१ दिन अगाडि वा ३५ दिनपछि आयो भने त्यसलाई अनियमित महिनावारी भनिन्छ। महिलालाई वर्षमा ११ देखि १३ पटकसम्म महिनावारी हुनु सामान्य प्रक्रिया हो । यदि कुनै महिलालाई वर्षमा ६ देखि ७ पटक मात्रै महिनावारी हुन्छ भने त्यस्ता महिलालाई महिनावारीको समस्या हुन्छ । महिनावारीको समस्या भएका महिला ओलिगोमेनोरिया जस्ता रोगबाट ग्रस्त हुन्छन्।  अधिकांश महिलाले महिनावारीको समस्या झेल्छन् ।

अनियमित महिनावारी को कारणहरु

आजको खानपान र जीवनशैलीले हाम्रो स्वास्थ्यमा नराम्रो असर पारेको छ । खराब दिनचर्या र रसायनयुक्त खानेकुराको सेवनका कारण महिलाको महिनावारी चक्रमा ठूलो परिवर्तन आएको छ । यो परिवर्तनलाई महिनावारी विकार वा अनियमित महिनावारी भनिन्छ।

• आयुर्वेदका अनुसार जुन महिलाको शरीरमा त्रिदोष अर्थात् वातदोष, पित्त दोष र कफ दोषको मात्रा बढी हुन्छ, उनीहरुको महिनावारी अनियमित हुन्छ ।
• यी तीन दोषमध्ये वात दोषलाई सबैभन्दा खराब मानिन्छ। जसको सम्बोधन अत्यन्त जरुरी छ ।
• महिलामा अनियमित महिनावारीको प्रमुख कारण हर्मोन मानिन्छ । महिलाको शरीरमा हर्मोनको सन्तुलन बिग्रिएपछि महिनावारीजस्ता समस्या आउने गर्छ ।
• लगातार ज्वरो आउने, क्षयरोग, थाइराइड रोग आदि जस्ता दीर्घकालीन रोगबाट पीडित महिला भएमा पनि महिनावारीमा अनियमितता हुन सक्छ ।

• यदि महिलाको शारीरिक क्रियाकलाप धेरै कम भएमा वा कम भएमा उनीहरुको महिनावारी अनियमित हुन्छ ।
• महिलाले गर्भनिरोधक औषधि र चक्की बढी सेवन गरेमा उनीहरुको महिनावारी प्रभावित हुन्छ ।
• चिन्तालाई चिताभन्दा पनि घातक भनिएको छ, त्यसैले जीवनमा तनाव र चिन्ताको सामना गर्ने महिलाले पनि यो रोगको सामना गर्नुपर्ने हुनसक्छ ।
• आयुर्वेदका अनुसार हरेक रोगको मुख्य कारण खानपानलाई भनिएको छ र यस्तो अवस्थामा महिलाको आहार पनि सन्तुलित भएन भने उनीहरुको महिनावारीमा नराम्रो असर पर्न सक्छ ।
• कडा परिश्रम गर्नु नराम्रो कुरा होइन, यो राम्रो कुरा हो, तर यदि तपाइँ आफ्नो शरीरको बल भन्दा बढी मेहनत गर्नुहुन्छ वा भारी जिम गर्नुहुन्छ भने। त्यसैले यस्तो अवस्थामा तपाईंको शरीरको सन्तुलन बिग्रन सक्छ। जसले तपाईंको महिनावारीलाई असर गर्न सक्छ।
• धुम्रपान एकदमै नराम्रो बानी हो र तपाईले रक्सी र चुरोटको सेवन गर्नुभयो भने पनि तपाईको महिनावारीमा नराम्रो असर पर्छ ।

अनियमित महिनावारी को लक्षण

• यसको पहिलो लक्षण भनेको महिनावारी नियमित नआउनु हो ।
• महिलाको पाठेघरमा अत्याधिक पीडा हुनु पनि अनियमित महिनावारीको लक्षण हो ।
• महिलालाई कम भोक लागेमा पनि यो अनियमित महिनावारीको लक्षण हो ।
• महिलाको तल्लो पेट, हात र खुट्टा दुख्नु पनि यसको लक्षण हो।
• जब महिलाहरूलाई अत्यधिक थकान, कब्जियत र पखाला जस्ता गुनासोहरू हुन्छन्, तब यो पनि यसको लक्षण हो।

अनियमित महिनावारीको आयुर्वेदिक उपचार

पुरातन आयुर्वेदका अनुसार महिलाले आफ्नो जीवनशैलीमा केही परिवर्तन गरेर खानपानमा अलिकति संयम राखेमा महिनावारीको समस्यालाई नियन्त्रण गर्न सकिन्छ । यस समस्याबाट छुटकारा पाउनका लागि आयुर्वेदमा केही उपायहरू उल्लेख गरिएको छ-

• यस्ता समस्याबाट पीडित महिलाले नियमित रूपमा योग, व्यायाम, प्राणायाम र अन्य शारीरिक क्रियाकलाप आफ्नो जीवनशैलीमा समावेश गर्नुपर्ने आयुर्वेदले बताएको छ । यदि तपाइँ चाहनुहुन्छ भने, तपाइँ केहि बाहिरी खेलहरू पनि रिसोर्ट गर्न सक्नुहुन्छ। जुन तपाईको राम्रो स्वास्थ्यको लागि धेरै उपयोगी हुन सक्छ।
• यदि तपाईंको महिनावारी चलिरहेको छ भने, तपाईंले शारीरिक र कडा परिश्रम गर्नबाट जोगिनै पर्छ।
• आशा आयुर्वेदमा उपलब्ध पंचकर्म थेरापी जस्तै उत्तर बस्ती थेरापी पनि एक राम्रो विकल्प हो जसको उपचारले तपाईको महिनावारी सम्बन्धी समस्यालाई पूर्ण रूपमा निको पार्छ।
• आयुर्वेदमा हर्बल जडिबुटी र औषधीय तेलको केही यस्ता फाइदाजनक कालाहरू छन्, जसको प्रयोगले महिनावारीको समस्या पनि हट्छ।
• तनावलाई मानव जीवनको विकार मानिन्छ, त्यसैले आफ्नो जीवनमा तनावलाई कुनै ठाउँ नदिनुहोस् र आफ्नो मनलाई सधैं खुसी राख्नुहोस्।
• सबैको लागि राम्रो आहार हुनु धेरै महत्त्वपूर्ण छ, यस्तो अवस्थामा, तपाईंले आफ्नो आहारमा सन्तुलित र पौष्टिक खानाहरू पनि समावेश गर्नुपर्छ, जुन तपाईंको हार्मोनको सन्तुलनको लागि धेरै महत्त्वपूर्ण छ।

यी सबै औषधि र उपायहरू बाहेक केही यस्ता घरेलु उपाय र उपायहरू छन् जसबाट महिनावारीको समस्याबाट छुटकारा पाउन सकिन्छ।