जातीय हिंसा भड्किएको मणिपुरमा नेपालीभाषीको अवस्था कस्तो छ?

पूर्वी सीमा काँकडभिट्टाबाट ९७० किलोमिटर पूर्व भारतको मणिपुरमा चार दिनयता जातीय हिंसाले उग्र रूप लिए पनि त्यहाँका नेपालीभाषी सुरक्षित छन्।

कुकी र मैतेयी जातिबीच आरक्षणको विषयलाई लिएर हिंसा चर्किएको हो। जसका कारण मणिपुरको प्रान्तीय राजधानी इम्फाल लगायत प्रदेशका अधिकांश क्षेत्रमा सेना परिचालन र कर्फ्यू लगाइनुका साथै हिंसा भड्किंदा जनजीवन आतङ्कित बनेको छ।

नेपालीभाषी भारतीय नागरिकहरू हिंसामा नपरेको टेलिफोन सम्पर्कमा रहेका इम्फाल निवासी एसके विश्वकर्माले बताए। “चौबीसै घण्टा कर्फ्यू लगाइएको छ, सडकमा सुरक्षाकर्मीले गस्ती गरिरहेका छन्,” विश्वकर्माले भने, “हाम्रो नेपालीभाषी दाजुभाइ, दिदीबहिनीहरू कोही पनि सडकमा निस्कनुभएको छैन। कुनै पनि नेपाली बस्तीमा हिंसा भएको जानकारी आएको छैन।”

उनका अनुसार उत्तरपूर्वी भारतको पहाडी राज्य मणिपुरमा ५० हजारको संख्यामा नेपाली भाषीको बसोबास छ। उनीहरू अधिकांश खेतीपाती र केही व्यापार गर्छन्। थोरैले राज्यको नोकरी पनि गरिरहेका छन्।

नेपालबाट घुम्न वा आफन्त भेटघाटका लागि मणिपुर आउजाउ हुने गर्छ। तर, अहिलेसम्म नेपाली नागरिक हिंसाको चेपुवामा परेको जानकारी नभएको विश्वकर्माले बताए।

पूर्वी नाका काँकडभिट्टाबाट मणिपुरका लागि यातायातको टिकट काट्ने काम गर्दै आएको नेपाल यात्रु सेवाका सञ्चालक सुशील प्रधानले सीमावर्ती पानीट्याङ्कीबाट इम्फाल जाने कुनै पनि सवारीसाधन नचलेको बताए। शर्माका अनुसार भारतीय नाका पानीट्याङ्कीबाट आसामको राजधानी गुवाहाटी हुँदै र सीधै इम्फाल जाने यात्रुवाहक सवारीसाधनको नियमित सेवा छ। साताको दुई पटक मात्र इम्फालका लागि पानीट्याङ्कीबाट यात्रुवाहक गाडी पाइने र सीधा यात्राको भाडादर प्रतिव्यक्ति तीन हजार २०० भारतीय रुपैयाँ रहेको छ।

पूर्वोत्तर भारतको आसाम, मेघालय र नागाल्यान्डमा रोजगारी र घुमफिरका लागि नेपालीहरू बाक्लै जाने गर्छन्। तर, मणिपुर जानेको सङ्ख्या अत्यन्त न्यून हुने गरेको काँकडभिट्टास्थित ओम आशिष ट्राभल्सका सञ्चालक नेत्र कार्कीले बताए। “मणिपुरमा घुम्नलायक धेरै ठाउँ छैनन्, हिन्दू धार्मिकस्थल पनि छैनन्,” कार्कीले भने, “कोही कोही आफन्त भेटघाटका लागि र केही चाहिं बर्माको सीमा हेर्न जाने गर्छन्। एकदमै थोरै सङ्ख्यामा त्यहाँको होटलमा रोजगारीका लागि नेपालीहरू जाने गरेको पाइएको छ।”

मणिपुरको चारहजारे, कांगलतुम्बी, सेकमाई लगायत राजधानी इम्फालका केही बस्तीमा नेपालीको बाहुल्य छ। त्यहाँका नेपालीहरू मातृभाषामा माध्यमिक तहसम्मको अध्ययन गर्छन्। आसामको गुवाहाटी र नागाल्यान्डको डिमापुर हुँदै रेल यात्रा गरेर समेत मणिपुर पुग्न सकिन्छ। नेपालबाट मणिपुर जाने एक मात्र स्थलनाका काँकडभिट्टा नै हो। काँकडभिट्टास्थित इलाका प्रहरी कार्यालयका प्रहरी नायब उपरीक्षक दीपक भारतीले मणिपुरको हिंसाका कारण नेपालीहरू त्यहाँ अप्ठेरोमा परेको भन्ने कुनै जानकारी नआएको बताए।

नाकामा जाँच हुँदा आधारकार्ड देखाएर भारतीय नागरिकले नेपाल प्रवेश गर्न पाउँछन्। “जाँचका क्रममा अहिलेसम्म कसैले पनि मणिपुरमा समस्या परेर आएको भनेका छैनन्,” प्रहरी नायब उपरीक्षक भारतीले भने, “भारतीय सीमावर्ती सुरक्षा निकायका प्रमुखहरूसँग पनि सम्पर्क भइरहेकै हुन्छ। उनीहरूले पनि भारतमा कुनै समस्या भयो भने हामीलाई जानकारी गराउने चलन छ। अहिलेसम्म नेपालीहरू मणिपुर हिंसामा परेको कुनै जानकारी छैन।” (रासस)