लोकसेवा तयारी सामग्री (वस्तुगत प्रश्नोत्तर)

१. नौमती बाजाअन्तर्गत कुन–कुन बाजा पर्छन् ?
 दुई सनाही, दुई दमाहा, ट्याम्को, झ्याली, ढोलक, कर्नाल र नरसिङ्गा
– (यो नेपालको परम्परागत लोकप्रिय बाजा हो । विवाह, व्रतबन्ध साथै शुभदिनको आगमन तथा विजयको सङ्केतका रूपमा बजाइन्छ ।)

२. अन्तर्राष्ट्रिय गरिबी निवारण दिवस कहिले मनाइन्छ ?
 अक्टोबर १७
– सन् २०२० मा यो दिवस ‘याक्टिङ टुगेदर टु अचिभ सोसल एन्ड एन्भाइरोमेन्टल जस्टिस फर अल’ नाराका साथ मनाइएको ।
– संयुक्त राष्ट्र सङ्घले सन् १९९३ देखि यो दिवस मनाउँदै आएको ।

३. औद्योगिक व्यवसाय ऐन–२०७६ अनुसार ऊर्जामूलक उद्योगअन्तर्गत कुन–कुन उद्योग पर्छन् ?
 जलस्रोत, सौर्यशक्ति, कोइला, प्राकृतिक तेल र इन्धन वा ग्यास, बायोग्यास वा अन्य स्रोतहरूबाट ऊर्जा उत्पादन गर्ने उद्योग, त्यस्तो ऊर्जा उत्पादन गर्न प्रयोेग गरिने मेसिन÷उपकरण निर्माण गर्ने उद्योग, विद्युत् प्रसारण लाइन, विद्युत् वितरण प्रणाली, बायोग्यासमा आधारित ऊर्जा, चिनी उद्योगको सहउत्पादनका रूपमा उत्पादन हुने विद्युतीय ऊर्जा, ऊर्जाको सम्भाव्यता अध्ययन गर्ने उद्योग ।

४. नेपाल र चीनबीच रहेको केरुङ नाकालाई अन्तर्राष्ट्रिय नाकाका रूपमा कहिले घोषणा गरिएको हो ?
 विक्रम संवत् २०७४ भदौ १४ ।

५. नेपालको संविधान (२०७२) को कुन धारामा ‘स्वच्छ वातावरणको हक’सम्बन्धी व्यवस्था रहेको छ ?
 धारा ३० ।

६. पर्यावरणविद्हरूका अनुुसार स्वस्थ वातावरणका लागि कति प्रतिशत क्षेत्र वन जङ्गलले ढाकिएको हुनुपर्छ ?
 ४३ प्रतिशत ।

७. नेपालमा कुल भू–भागमा वनक्षेत्रले ओगटेको हिस्सा बढी भएको प्रदेश कुन हो ?
 बागमती प्रदेश (५३.७३ प्रतिशत) ।
– (सबैभन्दा कम ः प्रदेश नं. २ (२७.४९ प्रतिशत) ।

८. नेपालमा सरसफाइ सप्ताह कहिलेदेखि मनाउन थालिएको हो ?
 विसं २०५६
– (विश्व वातावरण दिवसको अवसर पारी नेपालमा हरेक वर्ष सरसफाइ सप्ताह मनाउने गरिन्छ ।)

९. संयुक्त राष्ट्रसङ्घको ‘डिकेड इन रिभ्यु’अनुसार दशककै प्रसिद्ध किशोरीका रूपमा घोषित हुन सफल व्यक्तित्व को हुन् ?
– मलाला युसुफजाई ।

१०. बैङ्कहरूबाट एक वर्षभन्दा बढी अवधिका लागि लिइने व्यक्तिगत आवधिक कर्जाको स्थिर व्याजदर कहिलेदेखि कार्यान्वयनमा ल्याइएको हो ?
 विसं २०७७ कात्तिक १ ।

११. संयुक्त राष्ट्रसङ्घीय बाल कोष (युनिसेफ) द्वारा प्रकाशित प्रतिवेदन अनुसार सबैभन्दा बढी बालविवाह हुने राष्ट्र कुन हो ?
 मध्य अफ्रिकी गणतन्त्र ।

१२. नेपालको पहिलो मदिरा निषेधित स्थानीय तह कुन हो ?
 रारा छायानाथ नपा (मुगु), २०७५ मङ्सिर ।

१३. नेपालमा साक्षरता बढी भएका प्रमुख पाँच जिल्ला कुन–कुन हुन् ?
 काठमाडौँ, ललितपुर, कास्की, भक्तपुर र इलाम ।

१४. हिमालयन इन्साइक्लोपेडिया भनी कसलाई चिनिन्छ ?
 एलिजावेथ हली ।
– सन् १९२३ मा अमेरिकामा जन्मिएकी एलिजावेथले नेपालका बारेमा थुप्रै अध्ययन अनुसन्धान गर्नुभएको ।
– उहाँले ‘हिमालयन डाटाबेस’ स्थापना गरी चार सयभन्दा बढी तथ्याङ्कहरू सङ्कलन गर्नुभएको ।
– ‘हिमालयन डाटाबेस मेमोरी’, पर्वतारोहण बैङ्क उपनामबाट पनि चिनिने उहाँको सम्झनामा धौलागिरि हिमशृङ्खलाको छ हजार १८२ मिटर अग्लो एक हिमाललाई पिक हली नामकरण गरिएको ।
– सन् २०१८ जनवरी २६ मा उहाँको निधन ।

१५. नेपालको सबैभन्दा ठूलो राष्ट्रिय निकुञ्ज शे–फोक्सुन्डो कति क्षेत्रफलमा फैलिएको छ ?
 तीन हजार ५५५ वर्गकिमि ।
– (डोल्पा र मुगु जिल्लामा अवस्थित यस राष्ट्रिय निकुञ्जभित्र फोक्सुन्डो ताल रहेको ।)

१६. पृथ्वीको गर्भमा भएको प्रक्रियाले पृथ्वीको माथिल्लो सतहमा हुने कम्पन अर्थात् पृथ्वीको धरातल तल–माथि वा दायाँबायाँ हल्लेर काँप्ने क्रियालाई के भनिन्छ ?
 भूकम्प ।
– भूकम्प एक प्राकृतिक प्रक्रिया हो । यसलाई न त रोक्न सकिन्छ न त छेक्न नै । यो कुनै पनि बेला जहाँ पनि आउन सक्छ, खासगरी भूकम्पीय क्षेत्रमा । भूकम्पीय क्षेत्र भन्नाले पृथ्वीमा रहेका भूखण्ड
(प्लेट)हरू बीचमा हुने ठक्करको सिमाना भएका
क्षेत्र हुन् ।
– पृथ्वीको गर्भमा रहेका ठुल्ठूला चट्टानी प्लेटहरूबीचको घर्षण तथा ज्वालामुखी विस्फोटनका कारण भूकम्प जाने गर्छ । चट्टानी प्लेटबीच जति लामो घर्षण हुन्छ, उति नै शक्तिशाली भूकम्प आउने गर्छ । तर, पूरै संसारलाई विनाश गर्नेखालको प्रलयकारी महाभूकम्प ल्याउने चट्टान पृथ्वीको गर्भमा रहेको देखिन्न ।
– भूगर्भविद्हरूका अनुसार पृथ्वीको गर्भमा रहेका कुनै पनि चट्टानबीचको घर्षणले १०.५ रेक्टर स्केलभन्दा बढीको भूकम्प ल्याउने सामथ्र्य राख्दैन ।
– नेपाल भूकम्पीय जोखिमका हिसाबले विश्वको ११औँ स्थानमा रहेको छ ।

१७. नेपाललाई सर्वप्रथम अन्तर्राष्ट्रिय पदक दिलाउने खेलाडी को हुन् ?
 जितबहादुर केसी
– (धावक जितबहादुर केसीले सन् १९७३ मा फिलिपिन्सको मनिलामा सम्पन्न एसियन फास्ट एन्ड ट्र्याक च्याम्पियनसिपमा नेपाललाई कास्यपदक दिलाउनुभएको थियो । सो पदक नेपालकै पहिलो
अन्तर्राष्ट्रिय पदक थियो ।)

१८. डा. मुकेशकुमार चालिसे कुन जीवसँग सम्बन्धित विशेषज्ञ हुन् ?
 बाँदर ।

१९. नेपालमा कृषि तथा पशु बीमाको सुरुवात कहिलेदेखि भएको हो ?
 विसं २०६९ माघ ।

२०. ‘प्रोक्सिमा बी’ के हो ?
 पछिल्लो समयमा वैज्ञानिकहरूद्वारा पत्ता लगाइएको पृथ्वीसँग मिल्दोजुल्दो एवम् जीवनअनुकूल रहेको ठानिएको एक ग्रह (प्रोक्सिमा सेन्टाउरी नामक ताराको परिक्रमा गरिरहेको सो ग्रह धेरै हदसम्म पृथ्वीसँग मिल्दोजुल्दो छ । यो ग्रह पृथ्वीबाट लगभग ४.२ प्रकाश वर्ष अर्थात् करिब ४१ खर्ब किलोमिटर टाढा रहेको छ ।)

२१. जीवित देवी मानिने कुमारीको प्रचलन कहिलेदेखि सुरु भएको हो ?
 लिच्छविकाल ।
– कुमारीको छनोट शाक्य समुदायबाट गरिने ।
– १२ वर्ष उमेर पुगेपछि कुमारी फेर्ने चलन रहेको ।
– गणतन्त्रको स्थापनापश्चात् पहिलो कुमारीका रूपमा मनिता शाक्य
(विसं २०६५) र दोस्रो कुमारीका रूपमा तृष्णा शाक्य (१२ असोज २०७४ मा ) चयन ।

२२. विश्वकै ठूलो नोबल पुरस्कार कहिलेदेखि प्रदान गर्न थालिएको हो ?
 सन् १९०१ ।
– अर्थशास्त्रतर्फको नोबल पुरस्कार भने सन् १९६८ देखि दिन थालिएको ।
– नोबल शान्ति पुरस्कार नर्वेको राजधानी ओस्लोमा दिइन्छ भने अन्य विधाका पुरस्कार स्वीडेनको राजधानी स्टकहोममा प्रदान गरिने ।
– यो पुरस्कार संयुक्त रूपमा तीनजनासम्मले पाउन सक्ने ।

२३. ‘भर्चुअल’ मुद्राको सुरुवात कुन देशबाट भएको हो ?
 जापान ।

२४. सरकारले पहिलो चरणमा कति जिल्लामा गरिब घरपरिवार सर्वेक्षण कार्यक्रम सञ्चालन ग¥यो ?
 २६ ।
– (गरिब घरपरिवारको पहिचान गरेर परिचयपत्र वितरण गर्ने र उनीहरूलाई सामाजिक सशक्तीकरण गर्ने उद्देश्य राखिएको ।)

२५. नेपाल संयुक्त राष्ट्रसङ्घ मानवअधिकार परिषद्को सदस्यमा कुन अवधिका लागि पुनः निर्वाचित भएको हो ?
 सन् २०२१–२०२३ ।
– सन् २०२० अक्टोबर १३ मा भएको निर्वाचनमा नेपाल १५० मत ल्याई नयाँ कार्यकालका लागि छनोट हुन सफल भएको ।
– नेपालले यसअघि सन् २०१८ देखि हालसम्मको अवाधिमा परिषद्को सदस्यको भूमिका निर्वाह गर्दै आएको ।
– नेपालले यो अवसर एसिया प्रशान्त क्षेत्रबाट प्रतिनिधित्व गर्दै हात पारेको । यस क्षेत्रबाट छिमेकी मुलुक चीन, पाकिस्तान र उज्वेकिस्तान पनि परिषद् सदस्य चुनिएका ।
– परिषद्को सदस्यमा अफ्रिकी मुलुकबाट आइभोरी कोस्ट, गेबोन, मलावी, सेनेगल पूर्वी युरोपबाट रूस, युक्रेन ल्याटिन अमेरिकाबाट बोलिभिया, क्युबा र मेक्सिको तथा पश्चिम युरोपबाट बेलायत र फ्रान्स चयन भएका ।
– निर्वाचित सबै मुलुकले सन् २०२१ को जनवरीदेखि तीन वर्षका लागि पदभार सम्हाल्ने ।

२६. शिक्षा एउटा निरन्तर गतिशील तथा विस्तृत प्रक्रिया हो । यस भनाइले शिक्षाको कुन अर्थलाई सङ्केत गर्छ ?
 शिक्षाको व्यापक अर्थ ।

२७. अनुवांशिक सिद्धान्तका पिता (फादर अफ जेनेटिक्स) भनी कुन वैज्ञानिकलाई चिनिन्छ ?
 ग्रेगर जोन मेण्डल

२८. औद्योगिक व्यवसाय ऐन–२०७६ अनुसार ‘बौद्धिक सम्पत्ति’ भन्नाले के बुझिन्छ ?
 पेटेन्ट, डिजाइन, ट्रेडमार्क, भौगोलिक सङ्केत चिह्न, व्यापारिक गोपनीयता लगायतका बौद्धिक सम्पत्तिका साथै प्रचलित कानुनले प्रतिलिपि अधिकारका रूपमा परिभाषित गरेको विषय ।