नेपालीको दुर्भाग्यः सन्तान विदेशमा मर्ने, सम्पत्ति बैंक, वित्तिय संस्थाले खाइदिने, देशमाथि गिद्धे नजर

रुषा थापा
नेपालमा ७७ वटा जिल्ला छन् । २०७८ को राष्ट्रिय जनगणनाअनुसार मुलुकको जनसंख्या दुई करोड ९१ लाख ६४ हजार ५७८ रहेको छ । हाम्रो धेरै भूभाग छिमेक भारत र चीनले कब्जा गरेका छन् । दार्जिलिङ, सिक्किम, टकनपुर, कोलकत्ता हाम्रै भूभाग थियो । यद्यपि, ती भूभाग अहिले भारत र चीनको भनि परिचित छ ।

त्यतिमात्र होइन, कालापानी, लिम्पियाधुरा, लिपुलेकलगायत नेपाली भूभागसमेत कब्जा गरिँदैछ । हाम्रो सीमा मिच्ने क्रम जारी छ । यी भूभाग भारत र चीनको कब्जामा त्यसै पुगेको होइन । हाम्रा राजनीतिक दल र नेताका कारण यी भूभाग भारत र चीनको कब्जामा पुगेको हो । विदेशीले नेपाललाई २९ खर्ब ४२ अर्ब ऋण भिडाएको छ ।

त्यो ऋणले आज देश सकिँदैछ । राजनीतिक दलका नेताहरुले जथाभावी रुपमा ऋण लिँदा आज मुलुक संकटमा परेको छ । यदि उनीहरुले विदेशीलाई सिधैं तिमीहरुको ऋण चाहिँदैन भनेको भए आज न हामीमाथि यत्रो ऋणको भारी हुन्थ्यो न मुलुकको स्वाधानिता, अस्तित्व संकटमा पथ्र्यो । मुलुकभित्रकै सरकारी सम्पत्ति पनि नेताहरुले सिध्याए ।

सार्वजनिक, गुठी, ऐलानी, मठमन्दिर, तालपोखरी, हदबन्दी बढीका, वनजंगल, खोला, नदीलगायतका जग्गा नेता, सरकारी कर्मचारी, कानून व्यवसायी र भूमाफियाहरुको मिलीभगतमा व्यक्तिका नाममा लगियो । देशभरका लाखौं रोपनी सरकारी जग्गा त्यसरी व्यक्तिका नाममा लगिएको छ । निर्माण व्यवसायीको ४५ अर्ब, दुध तथा उखु किसानको सात अर्ब र कोरोना बीमा गराएका अस्पतालको २४ अर्ब भुक्तानी नदिएको वर्षौ बितिसक्यो ।

सरकारले भुक्तानी दिओस् पनि त कसरी ? जब राज्यको ढुकुटीमा केही छँदै छैन । नेता र कर्मचारीहरुले ढुकुटी रित्तिए । अहिले जनता पुर्परोमा हातमा लगाएका बसिरहेका छन् । वर्तमान प्रधानमन्त्री सुशीला कार्कीले तीन महिनाको अवधिमा ५५ अर्ब ३६ करोड रुपैयाँ वैदेशिक ऋण लिइसकिन् । चुनावका निम्ति फेरि २६ अर्ब ऋण उनी लिँदैछिन् । उनी त ऋण लिन्छिन् चुना गराउँछिन् तर त्यो ऋण त पछि जनताले नै तिर्नुपर्ने हो नि त ।

ज्नताले यत्रो वर्षदेखि तिरिआएको कर र विदेशबाट पठाएको रेमिट्यान्स केही बाँकी छैन । गत भदौ २३ र २४ गते भएको जेनजी आन्दोलनमा सरकारी, निजी सम्पत्ति खरानी बनाइयो । जनताले तिरेको करबाट बनाइएको ८० खर्बको सम्पत्ति आगो झोसेर खरानी बनाइयो । निजी सम्पत्तिमा पनि उत्तिकै क्षति पुगेको छ । मानिसलाई विशेषगरी तीन वटा कुराको माया र महत्त्व हुन्छ ।

पहिलो आफू जन्मिएको देश र ठाउँ, दोस्रो आफ्नो आमाबुबा र तेस्रो आफूले कमाएको सम्पत्ति । यी तीन कुराको मानिसलाई धेरै माया हुन्छ । तर, अहिले हामी नेपाली जनताबाट यी तीन वटै कुरा खोसिँदैछ । देश रित्तिसकेको छ । गाउँ त पूरै सुनसान छ । शहरी इलाकामा अलिअलि मानिसको चहलपहल छ ।

हरेक घरपरिवारका युवायुवती विदेशिएका छन् । नविदेशिएकाहरु शहरी इलाकामा रोजगारी, शिक्षालगायत कारणले बसिरहेका छन् । गाउँमा बुढाबुढीमात्र भेटिन्छन् । अहिले त उनीहरु पनि छैनन् । गाउँका घर, मतानमा ताल्चा झुण्डिएको पाइन्छ । विदेशमा कमाउन गएका सन्तान बाकसमा फर्किने क्रम जारी छ ।

हरेक दिन दर्जनौंको संख्यामा नेपालीहरु बाकसमा फर्किन्छन् । आमाबुबाको रुवाबासी चल्छ । बुढेसकालमा आमाबुबाको बिजोग हुने गरेको छ । यता, आपतविपत पर्दा केही भएपछि राहत हुन्छ भन्ने आशाले मानिसहरुले बैंक, वित्तिय संस्थामा राखेको रकम पनि डुबेको अवस्था छ । सहकारी, लघुवित्त, फाइनान्स त डुबिहाल्यो ।

अहिले बैंक पनि डुब्न शुरु भएको छ । मानिसहरुले आफ्नो पुख्र्यौली सम्पत्ति बेचेर, जीवनभर कमाएको रकम बैंक, वित्तिय संस्थामा राखेको पाइन्छ । एउटै व्यक्तिले ५० हजारदेखि १२ करोड रुपैयाँसम्म सहकारीमा जम्मा गरेका थिए । सहकारी भाग्दा उनीहरु त सडकछाप नै हुन पुगे । अब बैंकको बचतकर्ताको पनि त्यँही दिन आएको देखिन्छ । जनताको धनसम्पत्ति सबै बैंक, वित्तिय संस्थाले डुबाइदिएको छ ।

जीवनभर दुःख गरेर कमाएको सम्पत्ति सिधिँदा जनता डिप्रेसनमा गएका छन् । कतिपयले सहन नसकेर आत्महत्यासमेत गरिसके । तर, अब त देशै नरहने अवस्था आइसकेको छ । वैदेशिक ऋण तिर्न सक्ने हाम्रो हैसियत छैन । मिनाहाका निम्ति विदेशीलाई पत्र लेख्न पनि सरकारमा बसेकाहरु तयार छैनन् । दिनहुँ बढ्दै छ ऋण, त्योसँगै साँवाब्याज । राज्यको ढुकुटीमा आउने राजस्व भने सुक्दै गएको छ ।

ऋण तिर्न नसक्ने छाँटकाँट देखिएपछि मुलुकहरुमा विदेशीहरुले हस्तक्षेप गर्न थालेसके । अब ऋण तिरेन भने नेपाल नै विदेशीले लैजाने पक्का छ । अनि नेपालीसँग के चाँहि बच्छ ? सन्तान विदेशमा मर्ने, सम्पत्ति बैंक, वित्तिय संस्थाले खाइदिने अनि देश विदेशीले लैजाने । हामीसँग त टुलुटुलु हेरेर बस्नुबाहेक कुनै विकल्प भएन । बैंक, वित्तिय संस्थाबाट ऋण लिने थुप्रा छन् । उनीहरुले घरजग्गा, गाडी, सेयर र सुन धितो राखेर ऋण लिएको पाइन्छ ।

तर, उनीहरुले अब ऋण तिर्न सक्दैनौं भनेर हात उठाइसके । घरजग्गा, गाडी र सेयर कारोबार दिनानुदिन घट्दो छ । कारोबारसँगै मूल्य पनि घटिरहेको छ । भूमाफियाहरुले दश हजार रोपनीमा नबिक्ने जग्गालाई टुक्राटुक्रा पारेर आनाकै २५ लाखदेखि करोडौं पुर्याए । एक रोपनीमा १६ आना हुन्छ । छिमेक भारत र चीनबाट ५० हजारदेखि बढीमा दश लाखमा किनेर ल्याइएको सवारीसाधन यहाँ पाँच लाखदेखि करोडौंमा बेचिएको छ ।

सेयर बैंक, वित्तिय संस्था तथा जलविद्युत कम्पनीहरुले प्रतिकित्ता एक सय रुपैयाँमा निष्काशन गरेका हुन् । तर, दलालहरुले मूल्य बढाएर प्रतिकित्ताकै ३२ सय पुर्याए । यसरी दलालहरुले कृत्रिम रुपमा बढाएको मूल्य अहिले लगातार घटिरहेको छ भने यी वस्तुको किनबेच पनि ठप्प हुँदै गएको छ । पहिलेभन्दा आधा मूल्यमा बेच्छुभन्दा समेत किन्ने कोही छैनन् । केही समयपछि त सित्तैमा दिन्छुभन्दासमेत नलिने अवस्था आउने देखिन्छ ।

घरजग्गा, गाडी र सेयरमा लगानी गरेकाहरु त डुबिहाले अब सुनमा लगानी गर्नेहरु डुब्दैछन् । किनकि यसको पनि मूल्य कृत्रिम रुपमा बढाइएको हो । वि.सं.२०२२ सालमा प्रतितोला ८० रुपैयाँ रहेको सुन दलालीहरुले मूल्य बढाएर साढे दुई लाख नघाएका छन् । तर, यो कृत्रिम मूल्य धेरै समय टिक्ने छैन । घरजग्गा, गाडी र सेयरजसरी सुनको पनि मूल्य र कारोबार छिट्टै घट्ने छ । हुन त अहिले नै सुन किन्ने कोही छैनन् ।

यी चार वस्तु विलासित हुन्, यसमा लगानी गर्नुहुन्न भनेर न जनताले नबुझे न सरकारले नै जनतालाई बुझायो । जसको फाइदा दलालहरुले उठाए । जनता र सरकार दुवैको आँखामा छारो हालेर उनीहरुले यसमा लगानी गर्न लगाए । जसका कारण आज बैंक, वित्तिय संस्था, जनता त डुबे नै सँगै मुलुकको अर्थतन्त्रमा समेत संकट निम्तियो ।

सरकारले घरजग्गा, गाडी र सेयरलाई राजस्वको प्रमुख स्रोत बनायो । उद्योग, कारखानामा लगानी गर्न सिकाउनुको साटो सरकार आफैं उल्टो बाटोमा हिँड्यो । यसको असर अहिले मुलुकले भोग्नुपर्ने भएको छ । राज्यको आम्दानी दिनहुँ खुम्चिँदैछ भने खर्च बढ्दो छ । जनप्रतिनिधि, कर्मचारीको तलबमा मात्र मासिक अर्बौ चाहिन्छ ।

सामाजिक सुरक्षा भत्ता, जेलमा बसेका कैदीबन्दीको लागि पनि मासिक अर्बौ चाहिन्छ । यसबाहेक पनि सरकारको धेरै खर्च छ । अनि आम्दानी नभएपछि सरकारले यसका लागि कहाँबाट पैसा ल्याउँछ ? अतः नेताहरुले देश सिध्याएरै छोडे । तर, अझै पनि हामी देश बनाउँछौं भन्दै जनतालाई भ्रमित बनाउँदैछन् ।