दलालीको पछि लाग्दा सेयर, गाडी र जग्गाका लगानीकर्ता डुबे, बैंक तथा वित्तिय संस्था पनि फसे

अनुसा थापा
बुढापाकाले अर्थि दिन्थे,‘अर्काले घोडा चढ्यो भन्दैमा आफू धुरी नचढ्नु ।’ अहिले सेयरमा लगानीकर्ताहरुको हालत त्यस्तै भएको छ । अरुले भनेको सुनेर र लहैंलहैंमा लागेर सेयर खरिद गरेकाहरुको हाल बेहाल छ । आफन्त, इष्टमित्र, साथीभाइले सेयरमा भव्य नाफा हुन्छ भनेपछि गरेको लगानी अहिले करोडौंलाई ‘निल्नु न ओकाल्नु’ भएको छ ।

बैंक तथा वित्तिय संस्था, विभिन्न हाड्रडोपावरले एक सय रुपैयाँ प्रतिकित्तामा निकालेको सेयर दलालीले मूल्य बढाएर ३५ सयसम्म पुर्याए । बजारमा झण्डै चार दर्जन सेयरका खंखुर दलाली छन् । उनीहरुले आफ्नो हिसाबले सेयरको भाउ घटाउने र बढाउने गर्दै आएका छन् ।

३५ सयमा खरिद गरेको सेयरको मूल्य घटेर २५ सय कायम भएको छ । वर्तमान समयमा बैंक तथा वित्तिय संस्था, हाइड्रोपावर डुबेको अवस्था छ । सेयरको मूल्य झनै ओरालो झर्ने र निकासा गरेकै रकममा पनि आउन सक्ने अर्थविद्हरुले बताएका छन् । डा युवराज खतिवडाले अर्थमन्त्री हुँदा बैंक तथा वित्तिय संस्था र सर्वसाधारणलाई सचेत बनाएका थिए ।

घरजग्गा, गाडी, सेयरमा लगानी गर्नु जुवामा लगानी गर्नुसरह हुन्छ भनेर उनले त्यतिबेलै सरोकारवालाको आँखा खुलाउन खोजेको थिए । उनले भनेको कुरालाई मनन गर्नुको साटो उल्टै राजीनामा मागियो । सेयर दलाली, जग्गा दलाली र अटो दलालीहरुले खतिवडाको व्यापक विरोध गरे ।

प्दबाट राजीनामा माग्नेसम्म काम भयो । जुवामा कहिले हारिन्छ, कहिले मारिन्छ । सेयरमा पनि ठ्याक्कै त्यस्तै छ । कुनै दिन मूल्य बढ्छ, कुनै दिन घट्छ । तर, पछिल्लो समयमा सेयरको मूल्य निरन्तर ओरालो लागिरहेको छ । त्योसँगै, घरजग्गा र गाडीको कारोबार पनि डामाडोल अवस्थामा छ ।

यी क्षेत्रमा लगानी गर्नेहरु शिक्षित छन् । तर, उनीहरुको आँखामा नाफाको पर्दा यसरी ढाँकियो कि जसको असर अहिले देखिँदैछ । उनीहरु सडकछापको अवस्थामा आइपुगेका छन् । भनिन्छ नि,‘लोभले लाभ, लाभले विलाप’ , लगानीकर्ताहरु अहिले यही अवस्थाबाट गुज्रिरहेका छन् ।

दलालीको काम नै अरुलाई फसाउने र आफू उम्किने हो । उनीहरुले आफ्नो रंग देखाइहाले तर लगानीकर्ताले बुझेनन् । अहिले चालर्मचुलुर्म सबै डुबेपछि मात्र उनीहरुको आँखा खुलेको छ । नेकपा माओवादी केन्द्रका अर्थमन्त्री जनार्दन शर्माले पनि लगानीकर्ताहरुलाई सचेत गराएका थिए ।

सेयर, घरजग्गा र गाडीमा गरिएको लगानी जुनसुकै बेला डुब्न सक्छ भनेर सचेत गराएपनि कसैले उनको कुरै सुनेनन् । बैंकको लगानी जोखिमपूर्ण क्षेत्रमा रहेको थाहा पाएका उनले आफ्नो पालोमा मर्जरको व्यवस्था ल्याए । त्यतिबेला उनले मर्जर सिस्टम नल्याएको भए बैंक सहकारीभन्दा छिटो भाग्ने देखिएको छ ।

एकाध बैंक मर्ज गर्दासमेत बैंकमा संकट कायमै छ । अहिलेपनि ती बैंक छुट्टाछुट्टै भएको भए अधिकांश बन्द भइसकेका हुन्थे । सबै सर्वस्व भएपछि मात्रै लगानीकर्ताको आँखा खुलेको छ । पहिलेपहिले भनिन्थ्यो नि,‘फोहोर गरेपछि दैलो देखेर के गर्नु ।’ यी तीन क्षेत्रका लगानीकर्ताहरुको हकमा यो भनाइ मेल खान्छ ।

बजारमा व्यापक आर्थिक मन्दी छ । घरजग्गा, सेयर र गाडीको कारोबार डामाडोल छ । जग्गा किन्ने मान्छे नै छैन् । बैंकहरुलाई धितो बेच्न महाभारत छ । केही वर्षअघि आनाकै करोड पर्ने जग्गा अहिले केही लाखमा पनि बिक्री हुँदैन् । दलालीका कारण सर्वसाधारणको लगानी वालुवामा पानी भएको छ ।

सेयर माफियाले एक सयको सेयर ३५ सयमा पुर्याए । त्यति पैसामा खरिद गर्नेहरु त सकिहाले । हजार रुपैयाँ आनामा बिक्री नहुने जग्गा खण्डीकरण गरे भूमाफियाले लाखौंमा बेचे । गाडी दलालीले छिमेकी मुलुकमा एक लाख रुपैयाँ नपर्ने जग्गा चालिसौं लाख पुर्याएका छन् ।

केही सीमित व्यक्तिले नाफा कमाए तर लाखौं जनताको घरमा रुवाबासी चलेको छ । उनीहरुले आफ्नो जिन्दगीभरको कमाइ सकाएका छन् । अनि व्यक्तिलाई सिद्धिन धेरै बेर लाग्दो रहेछ रु घरजग्गा, सेयर र गाडीको कारोबार पुरानै अवस्थामा फर्किने सम्भावना निकै न्यून देखिन्छ ।

डुबेकाहरुले अब केले लगानी गर्नु रु अहिले नागरिकता लिएकाहरु यी तीन क्षेत्रबाट डुबिसकेका छन् । अहिले जन्मिएका ससाना बालबालिका कहिले ठूलो हुनु, कहिले नागरिकता लिनु रु झ्याम्म झ्याम्मी नाफा खाने सोचमा हिँडेका दलालीहरुलाई कहिल्यै अर्काको मतलबै भएन् ।

यसविषयमा सरकारले पनि आँखा चिम्लिदियो । निवर्तमान अर्थमन्त्रीहरु शर्मा र खतिवडाले केही बुझेका रहेछन् । अन्यको के कुरा गर्नु रु उनीहरुको अघिपछि पनि धेरै अर्थमन्त्री भए । तर, कसैले सर्वसाधारणलाई सचेत गराउने र नियमन गर्ने काम गरेनन् । जसको प्रतिफल अहिले धेरैले भोग्दैछन् ।

देशको प्रधानमन्त्री नेकपा एमालेका अध्यक्ष केपी शर्मा ओली छन् । उनकै पार्टीबाट अर्थमन्त्री विष्णुप्रसाद पौडेल छन् । खतिवडा मन्त्रीसरह तलब खाएर प्रधानमन्त्रीको आर्थिक सल्लाहकार छन् । तर, खोइ त अर्थतन्त्र सुध्रिएको रु सेयरको मूल्य अहिलेपनि बढ्या छैन् रु एकचोटि सकिसकेकोलाई पुनः उठ्न धेरै गाह्रो छ ।

अधिकांश नागरिक आर्थिक संकटबाट गुज्रिरहेका छन् । लाखौं सर्वसाधारण ऋण तिर्न नसकेर जेलमा पुगेका छन् । कतिपय भागेका छन् भने केहीले ऋणकै कारण आत्महत्या गरेका छन् । कोही लुकिलुकि हिँडेका छन् । यसले भोलि जटिल अवस्था आउँछ भनेर सरोकारवालाले नसोच्दा आज करोडौं जनता डुबे कि डुबेनन् ।

दुई अर्थमन्त्रीले भने तर अन्य सबै मौन बसे । डुबे पनि सर्वसाधारण न डुब्ने हो भनि उनीहरुले सोचे । यहाँ सबै आशे खेल भयो । ३५ सयमा किन्छु चार हजारमा बेच्छु भन्ने आशमा सेयरमा लगानी गरियो । तर, त्यतिमा बिकेन्, लगानीकर्ता डुबिहाले । ४० लाखमा जग्गा किन्छु, ५० लाखमा बेच्छु भनेर लगानी गरे ।

तर, उनीहरुले भनेजस्तो भएन् । गाडी लगानीकर्ताको हकमा पनि त्यहीँ भयो । अर्कालाई ठगेर, लुटेर आफू खान्छु भनेर सोचेकाहरु आफैं जालमा फसेका छन् । सर्वसाधारणमा जब चेतना आयो, तब दलालीलाई ठूलो धक्का लाग्यो । दलालीको असली रुपमा थाहा पाएपछि कसैले गाडी, सेयर र घरजग्गा किनेन् ।

देशका सञ्चारमाध्यमलाई विज्ञापन दिएर दलालीहरुले ठगिरहेका थिए । सञ्चारमाध्यमहरुले उनीहरुको भण्डाफोर गरिदिएपछि उनीहरुको ठगीधन्दामा ब्रेक लाग्यो । सञ्चारमाध्यमको कारण जनताको होस खुलेको छ । अर्कालाई ठगेर आफू कमाउँछु भन्नेहरु पनि कारबाहीको दायरामा आउँछन् नै ।

कुनै देश छोडेर भाग्लान्, कुनै जेलको चिसो भुइँमा पुग्लान् । बैंकमा बचत गर्ने कम छन् । बरु पैसा निकाल्ने बढी छन् । बैंक संकटमा छ भन्ने सर्वसाधारणले बुझिसकेका छन् । सेयरको मूल्य बढ्नका लागि बैंक तथा वित्तिय संस्था र हाड्रडोपावरमा नाफा बढ्नुपर्छ । तर, तत्काल बैंक तथा वित्तिय संस्था र हाड्रडोपावर नाफामा जालाजस्तो देखिँदैन् ।

अर्कालाई ठगेर सुकिलामुकिला भएकाहरुको दिनदशा शुरु भएको छ । दलालीहरु समाजबाट नंगिसकेका छन् । अरुलाई ठगेर कोही उमो लाग्दैन् । यो कुरा अब दलालीहरुले देख्दैछन् । सरकारले जनता मारेर कर लिने होइन्, जनता बचाउने हो । सीधासाधी जनतालाई ठग्नेलाई राज्यले कारबाही गर्नुपर्छ । जनतालाई सचेत बनाउनु राज्यको दायित्व हो ।