काठमाडौँ । ‘मिस नेपाल वर्ल्ड २०२४’ को उपाधि आश्माकुमारी केसीले जित्नुभएको छ । आज गोदावरीस्थित सनराइज सम्मेलन केन्द्रमा भएको अन्तिम प्रतिस्पर्धामा २५ प्रतिस्पर्धीलाई पछि पार्दै…
MPOX के हो र यो कसरी सर्छ, थाहा छ ?
काठमाडाैं । मध्य र पूर्वी अफ्रिकामा तीव्र गतिमा फैलिरहेको एमपक्सका कारण त्यहाँको जनस्वास्थ्यसम्बन्धी निकायले महादेशभरि स्वास्थ्य आपत्काल घोषणा गर्नेबारे छलफल गरिरहेको छ।
अहिले फैलिइरहेको एमपाेक्स नयाँ भेरिअन्टको भएका कारण यसअघिका भन्दा थप चिन्ताजनक देखिएको छ।
विज्ञहरूले आफूहरूले अहिलेसम्म देखेको मध्येकै यो सबैभन्दा खतरनाक अवस्था भएको बताएका छन्।
“एमपोक्सको नयाँ क्लेडको उदय, कङ्गो गणतन्त्रमा यसको द्रुत प्रसार र धेरै छिमेकी देशहरूमा रिपोर्ट गरिएका घटनाहरू ठूलो चिन्ताको विषय हुन्,” संगठनका महानिर्देशक टेड्रोस अधानोम गेब्रेयससले भने।
यसअघि अफ्रिका सेन्टर फर डिजिज कन्ट्रोल एण्ड प्रिभेन्सन (CDC) ले यसलाई सार्वजनिक स्वास्थ्य आपतकाल घोषणा गरेको थियो। केन्द्रले पछिल्लो पटकको तुलनामा बाँदर पोक्स बढी चिन्ताजनक रहेको बताएको थियो । यो नयाँ भेरियन्ट अधिक घातक भएको कारण हो।
संक्रामक mpox को पहिलो केस अफ्रिका बाहिर रेकर्ड गरिएको छ।
स्वीडेनको जनस्वास्थ्य एजेन्सीले अफ्रिकी प्रायद्वीप बाहिर mpox भाइरसको पहिलो केस रेकर्ड गरिएको जनाएको छ।
एजेन्सीले भने कि संक्रमित व्यक्तिहरू अफ्रिकाको भागमा बसोबास गरेको थियो जहाँ Mpox Clade 1 महामारीको रूपमा फैलिरहेको छ।
यो रोगको कारण एमपोक्स भाइरस हो। यो बिफरको रूपमा भाइरसको एउटै समूहसँग सम्बन्धित छ, तर यो भन्दा धेरै कम हानिकारक छ।
एम पोक्स पहिले जनावरबाट मानिसमा सर्ने गरेको भए पनि अहिले मानिसबाट मानिसमा पनि सर्ने गरेको छ ।
प्रजातान्त्रिक गणतन्त्र कंगोमा एम पोक्सका घटनाहरू सामान्य छन्।
यी क्षेत्रहरूमा प्रत्येक वर्ष हजारौं केसहरू रिपोर्ट हुन्छन् र सयौं मानिसहरूले ज्यान गुमाउँछन्। १५ वर्ष मुनिका बालबालिका यसबाट सबैभन्दा बढी प्रभावित छन् । मुख्यतया भाइरसका दुई स्ट्रेनहरू फैलिरहेका छन्। ‘Clade-I’ मध्य अफ्रिकाको स्थानीय हो। उही समयमा, यस पटक एम पोक्स फैलिएको ‘क्लेड आईबी’ नयाँ र अधिक संक्रामक छ।
अफ्रिका सीडीसीले सन् २०२४ को सुरुदेखि जुलाईको अन्त्यसम्ममा १४,५०० भन्दा बढी एम पोक्स संक्रमण र ४५० भन्दा बढीको मृत्यु भएको बताएको छ।
यस्तो अवस्थामा एम पोक्स भाइरसको केस १६० प्रतिशतले बढेको छ । योसँगै पछिल्लो समयको तुलनामा १९ प्रतिशतले बढीले ज्यान गुमाएका छन् ।
यी मध्ये 96 प्रतिशत केसहरू DR कंगोका हुन्। एम पोक्स केन्या, रुवाण्डा, युगान्डा र बुरुन्डी जस्ता छिमेकी देशहरूमा पनि फैलिएको छ जहाँ यो सामान्यतया स्थानीय छैन।
पश्चिम अफ्रिकामा पाइने एम पोक्सको कम घातक स्ट्रेन ‘क्लेड-२’ ले सन् २०२२ मा विश्वव्यापी महामारी निम्त्याएकाे थियाे।
यो एसिया र युरोपका केही देशहरू सहित 100 देशहरूमा फैलिएको थियो जहाँ यो भाइरस सामान्यतया फैलदैन। यसलाई कमजोर समूहहरूलाई खोप दिएर रोकिएको थियो।
कंगोमा एम पोक्स भ्याक्सिन र यसको उपचारका लागि कम सुविधाहरू छन्। त्यसैले स्वास्थ्य अधिकारीहरू यसको फैलावटलाई लिएर चिन्तित छन्।
नयाँ स्ट्रेन सजिलै फैलिन सक्ने विज्ञहरुले बताएका छन् । यस्तो अवस्थामा बालबालिका र बृद्धबृद्धाको मृत्यु हुने सम्भावना बढी हुन्छ ।
एम पोक्सका लक्षणहरू के हुन्?
यो भाइरसको प्रारम्भिक लक्षणमा ज्वरो आउने, टाउको दुख्ने, सुन्निने, ढाड दुख्ने र मांसपेशी दुख्ने जस्ता लक्षण हुन् । जब ज्वरो कम हुन्छ, शरीरमा दागहरू देखा पर्दछ, जुन प्राय: अनुहारबाट सुरु हुन्छ र शरीरको अन्य भागहरूमा फैलिन्छ।
यी दानाहरूले थप चिलाउने वा दुखाइ हुन सक्छ। संक्रमण सामान्यतया आफैं समाधान हुन्छ र 14 देखि 21 दिन सम्म रहन्छ। गम्भीर अवस्थामा, शरीरभरि र विशेष गरी मुख, आँखा र जननांगहरूमा घाउहरू देखा पर्छन्।
एम पोक्स कसरी सर्छ?
एम पोक्स संक्रमित व्यक्तिको नजिकको सम्पर्कबाट फैलिन्छ। यसमा यौन सम्पर्क र छाला-देखि छालाको सम्पर्क र संक्रमित व्यक्तिसँग नजिकबाट कुरा गर्ने समावेश छ।
यो भाइरस आँखा, श्वासप्रश्वास प्रणाली, नाक वा मुखमा फुटेको छालाको माध्यमबाट शरीरमा प्रवेश गर्न सक्छ।
संक्रमित व्यक्तिले प्रयोग गरेको ओछ्यान, कपडा र तौलिया जस्ता वस्तुहरू छोएर पनि एमको पोक्स फैलिन सक्छ।
यो बाँदर, मुसा र गिलहरी जस्ता भाइरस संक्रमित जनावरहरूको सम्पर्कमा आएर पनि हुन सक्छ। सन् २०२२ मा बाँदर पोक्स भाइरस यौन सम्पर्कबाट बढी फैलियो ।
यस पटक डिआर कङ्गोमा बाँदर पोक्स भाइरसको फैलावट धेरैजसो यौन सम्पर्कका कारण भएको भए पनि अन्य समुदायमा पनि पाइएको छ ।
कसलाई संक्रमणको बढी जोखिम छ?
धेरै जसो केसहरू यौन सक्रिय वा समलैंगिक व्यक्तिहरूमा पाइन्छ। एकभन्दा बढी साझेदार वा नयाँ साझेदार भएका व्यक्तिहरू सबैभन्दा बढी जोखिममा हुन्छन्।
तर लक्षण देखिएका व्यक्तिको सम्पर्कमा आउने जो कोही पनि संक्रमित हुन सक्छन्। त्यसैले यो स्वास्थ्यकर्मी र परिवारका सदस्यहरूमा पनि फैलिन सक्छ।
एम पोक्सबाट संक्रमित कसैको नजिक नजाने र छिमेकमा भाइरस फैलिरहेको अवस्थामा साबुन पानीले हात धुने सल्लाह दिइएको छ। यस भाइरसबाट संक्रमित व्यक्तिलाई गाँठो निको नभएसम्म अलग्गै राख्नुपर्छ। विश्व स्वास्थ्य संगठनले निको भएको १२ हप्तासम्म पनि यौनसम्पर्कका क्रममा कण्डम प्रयोग गर्नुपर्ने बताएको छ ।
यसको उपचार के हो ?
एम पोक्सको फैलावटलाई संक्रमण नियन्त्रण गरेर मात्र नियन्त्रण गर्न सकिन्छ। र सबैभन्दा राम्रो कुरा खोप लगाउनु हो। यस रोगको लागि खोप छ, तर यो जोखिममा रहेका वा संक्रमित व्यक्तिको नजिक रहेका व्यक्तिहरूलाई मात्र उपलब्ध छ।
डब्ल्यूएचओले भर्खरै औषधि उत्पादकहरूलाई भ्याक्सिनको आपत्कालीन प्रयोगको लागि अगाडि आउन र यी खोपहरूलाई आवश्यक पर्ने देशहरूमा लैजान आग्रह गरेको छ तर यसलाई औपचारिक रूपमा स्वीकृत गरिएको छैन।
अफ्रिका सीडीसीले अब महाद्वीपको स्तरमा यो रोगलाई स्वास्थ्य आपतकाल घोषणा गरेको छ। सरकारले रोकथाममा अझ राम्रो समन्वय गर्ने र सङ्क्रमण भएका क्षेत्रमा औषधि र सहायताको आपूर्ति बढाउने अपेक्षा गरिएको छ।
(याे सामाग्री बीबीसी हिन्दीबाट अनुवाद गरिएकाे हाे)
Facebook Comments